Kamuya gerekli şeylerin yokluğuna neden olma
Madde 238- (1) Taahhüt ettiği işi yerine getirmeyerek, kamu kurum ve kuruluşları veya kamu hizmeti veya genel bir felaketin önlenmesi için zorunlu eşya veya besinlerin ortadan kalkmasına veya önemli ölçüde azalmasına neden olan kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası verilir.
GEREKÇE:
Madde, taahhüt olunan işin yapılmaması suretiyle kamu kurum ve kuruluşları veya kamu hizmeti veyahut genel bir felâketin önlenmesi için zorunlu eşya veya gıda maddelerinin ortadan kalkmasına veya bu sonucu doğuracak derecede azalmasına neden olunmasını suç hâline getirmiş bulunmaktadır.
Suçun maddî unsuru, taahhüt olunan işin yapılmamasıdır. Elbette ki, bu yapmamanın kasta bağlı bulunması suçun oluşması için gereklidir.
Suçun oluşması için herhangi bir taahhüdün yerine getirilmemesi söz konusu olmayıp, taahhüdün konusunun resmî daire veya kamu hizmeti veya genel bir felâketin önlenmesi için gerekli besin ve başka eşya olması gerekmektedir. Failin, kamu idaresine karşı maddede belirtilen erzak veya eşyayı sağlama hususunda taahhüt altına girmiş bulunması yeterli olup, bu işi meslek edinmesi gerekmez.
Taahhüdün, failin elinde olmayan mücbir nedenler dolayısıyla yerine getirilmemesi hâlinde fiilin, kusurun ortadan kalkması dolayısıyla, cezalandırılmayacağı açıktır.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 361 –Her kim iltizam ettiği taahhüdü icra etmiyerek resmi bir daireye veya bir hizmeti amme ifasına yahut bir musibeti ammenin önünü almağa elzem olan erzak ve eşyanın fikdanına sebebiyet verirse bir seneden üç seneye kadar hapse ve yirmi beş liradan aşağı olmamak üzere iki yüz liraya kadar ağır cezayı nakdiye mahküm olur.
Taahhüdün icra olunmaması failin yalnız ihmal ve teseyyübünden ileri gelmiş ise bir seneye kadar hapse ve yüz liraya kadar ağır cezayı nakdiye mahküm olur.
AÇIKLAMALAR
TCK m.238 – Kamuya Gerekli Şeylerin Yokluğuna Neden Olma Suçu
1. Giriş
Türk Ceza Kanunu’nun 238. maddesi, kamuya gerekli malların yokluğu veya ciddi ölçüde azalması durumunu cezai yaptırıma bağlamaktadır. Bu suç, kamu güvenliği, kamu sağlığı ve toplumsal düzenin korunması bakımından özel öneme sahiptir. Özellikle doğal afet, salgın, savaş gibi olağanüstü dönemlerde; bu madde kamu yararını ihlal eden fiilleri önlemek için etkin bir hukuki araç olarak kullanılmaktadır.
2. Suçun Kanuni Düzenlemesi
TCK m.238/1 hükmü şöyledir:
“Taahhüt ettiği işi yerine getirmeyerek, kamu kurum ve kuruluşları veya kamu hizmeti veya genel bir felaketin önlenmesi için zorunlu eşya veya besinlerin ortadan kalkmasına veya önemli ölçüde azalmasına neden olan kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis ve bin güne kadar adlî para cezası verilir.”
3. Korunan Hukuki Değer
Bu suç ile korunan hukuki değerler şunlardır:
- Kamu düzeni ve güvenliği
- Toplum sağlığı
- Kamu hizmetlerinin sürekliliği
- Genel felaketlerin önlenmesi için gerekli lojistik düzenin sağlanması
4. Suçun Unsurları
4.1. Maddi Unsur
- Failin taahhüt ettiği işi yerine getirmemesi gerekmektedir.
- Söz konusu işin, kamu kurumları veya kamu hizmeti açısından zorunlu eşya veya besin ile ilgili olması gerekir.
- Fiil sonucu bu eşya veya besinlerin tamamen ortadan kalkması ya da önemli ölçüde azalması gerekmektedir.
4.2. Manevi Unsur
- Suç kasten işlenebilir. Failin, taahhüdünü yerine getirmemenin söz konusu neticeyi doğuracağını bilerek hareket etmesi yeterlidir.
- Taksirle işlenmesi mümkün değildir.
4.3. Fail ve Mağdur
- Fail: Kamuya gerekli eşyayı sağlama yükümlülüğü altındaki gerçek veya tüzel kişi yetkilileri.
- Mağdur: Doğrudan toplumun tamamı; ayrıca kamu kurumları ve kamu hizmetinden yararlanan bireyler.
5. Yargıtay’ın Yaklaşımı
Yargıtay, bu suçun oluşması için:
- Taahhüt ilişkisinin hukuken geçerli şekilde kurulmuş olmasını,
- Failin kastının bulunmasını,
- Netice ile fiil arasında illiyet bağı olmasını
şart koşmaktadır.
Yüklenicinin sadece sözleşmeye aykırı davranışı değil, bu davranışın kamuya zararlı bir sonuç doğurması aranır.
6. Yaptırım
- Hapis Cezası: 1 yıldan 3 yıla kadar.
- Adli Para Cezası: Bin güne kadar.
7. Tarafların Hak ve Yükümlülükleri
7.1. Suç İsnat Edilen Kişilerin (Sanık/Şüpheli) Yapması Gerekenler
- Savunma hakkını etkin kullanmak: Sözleşmeye uygun hareket edildiğini veya kusurun bulunmadığını belgelemek.
- İspat araçlarını toplamak: Teslim tutanakları, sevk irsaliyeleri, yazışmalar.
- Ceza avukatına başvurmak: Teknik hukuki bilgi gerektiren bu suçta, alanında uzman ceza avukatı ile çalışmak, sürecin doğru yönetilmesini sağlar.
7.2. Mağdur/Müşteki/Kamu Kurumu Temsilcisinin Yapması Gerekenler
- Delil toplamak: Taahhüt konusu malların eksikliği veya yokluğu konusunda tutanaklar, fotoğraflar, raporlar.
- Suç duyurusunda bulunmak: Cumhuriyet Başsavcılığı’na yazılı şikâyet veya ihbar.
- Uzman görüşünden yararlanmak: Kamuya verilen zararın boyutunu teknik raporlarla ortaya koymak.
8. Uygulamada Öne Çıkan Durumlar
- Afet dönemlerinde malzeme tedarikini engelleme
- Hastanelere gıda veya tıbbi malzeme sağlama taahhüdünün ihlali
- Kamu güvenliği için gerekli yakıt veya enerji kaynaklarının teslim edilmemesi
9. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1. Bu suç taksirle işlenebilir mi?
Hayır. Yalnızca kastla işlenebilir.
S2. Şikâyete tabi midir?
Hayır. Savcılık re’sen soruşturma açar.
S3. Zamanaşımı süresi nedir?
Genel dava zamanaşımı süresi 8 yıldır (TCK m.66/1-e).
S4. Tüzel kişiler hakkında uygulanır mı?
Doğrudan cezai yaptırım uygulanamaz; ancak tüzel kişi lehine işlenen suçlarda güvenlik tedbirleri uygulanabilir (TCK m.60).
10. Sonuç
TCK m.238, kamuya gerekli malların temininde ihmal veya kasıt sonucu ortaya çıkan kritik eksiklikleri cezalandırarak toplum güvenliğini sağlamayı amaçlamaktadır. Bu suçun soruşturulması ve kovuşturulması, karmaşık teknik ve hukuki unsurlar içerdiğinden hem suç isnadıyla karşılaşan hem de mağdur olan tarafların alanında uzman bir ceza avukatından profesyonel hukuki destek alması hayati önem taşır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.