Adam Öldürme Suçunun Kan Gütme Saikiyle İşlenmesi: Hukuki Analiz ve Yargıtay İçtihatları
Giriş
Türkiye Ceza Kanunu (TCK) m.82/1-j kapsamında düzenlenen kan gütme saikiyle adam öldürme suçu, Türk ceza hukukunda özel bir nitelikli hal olarak yer almakta ve toplumun uzun yıllardır süregelen kan davası sorununa çözüm arayışının yansımasıdır. Kan gütme saiki, failin öç alma amacıyla işlediği adam öldürme eylemini ifade etmekte olup, bu suçun oluşabilmesi için belirli koşulların sağlanması gerekmektedir. Bu çalışma, kan gütme saikiyle adam öldürme suçunun hukuki temelini, Yargıtay uygulamasını, suçun unsurlarını ve diğer ilgili hukuki müesseselerle olan ilişkisini akademik ve sistematik bir biçimde ele almaktadır.
1. Hukuki Çerçeve ve Kan Gütme Saikinin Tarihsel Gelişimi
Türk Ceza Kanunu’nun 82/1-j maddesi ile kan gütme saikiyle adam öldürme, nitelikli adam öldürme haline getirilmiştir. Ancak bu hüküm, Türkiye’de yeni olmayıp, 1953 yılında 6123 sayılı Kanun ile Eski Türk Ceza Kanunu’na (ETCK) eklenmiş, ancak doktrinde yoğun eleştiriler almıştır (Karakaş, 2010: 123). İlk TCK’da bulunmayan bu düzenleme, toplumun kanayan yarası olan kan davasının engellenmesi amacıyla yasaya dâhil edilmiştir (Özbek, 2018: 456).
Doktrinde tartışılan en önemli konu, kan gütme saikiyle işlenen adam öldürme suçunun hangi koşullarda nitelikli hal olarak kabul edilmesi gerektiğidir. Yargıtay Ceza Genel Kurulu’nun kararları, bu konuda temel içtihatları oluşturmuştur.
3. Kan Gütme Saikiyle Adam Öldürme Suçunun Unsurları
3.1. Önceki Ölümle Sonuçlanan Hadisenin Varlığı
Kan gütme saikiyle adam öldürme suçunun ilk şartı, önceden kesin olarak ölümle sonuçlanan bir hadisenin gerçekleşmiş olmasıdır. Önceki olayda failin yakınına karşı adam öldürme dışında yaralama veya tehdit gibi başka suçların işlenmiş olması, kan gütme saiki halinin uygulanmasına engel teşkil eder (Kunter, 2015: 210). Ayrıca, önceki ölüm olayı meşru savunma, ihmal veya taksirle de gerçekleşmiş olsa kan gütme saikiyle adam öldürme nitelikli hali uygulanabilir (Özbek, 2018: 458).
3.2. Failin Münhasıran Kan Gütme Saikiyle Hareket Etmesi
Bu nitelikli halin uygulanabilmesi için failin eylemini münhasıran kan gütme saikiyle gerçekleştirmiş olması gerekmektedir. Failin eyleminde başka bir sebep veya tahrik bulunuyorsa, kan gütme saiki şartı sağlanmaz (YCGK, 1999).
3.3. Öç Alma Duygusu ve Görev Bilinci
Failin öldürdüğü kişinin, önceki adam öldürme olayının faili veya onun mensup olduğu grup ya da aileden biri olması gereklidir. Ayrıca failin bu eylemi, öç alma ve görev bilinciyle gerçekleştirmesi gerekir (Kunter, 2015: 213). Örneğin, önceki öldürmenin faili öldürülürse Yargıtay Ceza Genel Kurulu bunu kan gütme saiki olarak kabul etmekte ancak Yargıtay 1. Ceza Dairesi farklı görüş bildirmektedir.
3.4. Kan Hısımlığı Şartı Aranmaması
İlk öldürme olayı ile ikinci suçu işleyen fail arasında kan hısımlığı şart değildir. Önemli olan, failin sırf öç almak amacıyla hareket etmesidir. Ancak kan hısımlığı varlığı, kan gütme saiki varlığına delil olarak kabul edilir (Özbek, 2018: 460).
3.5. İlk Öldürme ile İkinci Olay Arasında Süre
Yargıtay Ceza Genel Kurulu, ilk öldürme ile ikinci olay arasında uzun olmayan, ancak failin öfke ve elemden arınmasını sağlayacak bir sürenin geçmesini aramaktadır. Öte yandan, Yargıtay 1. Ceza Dairesi, kısa sürelerin de kan gütme saiki oluşması için yeterli olduğunu kabul etmektedir.
4. Kan Gütme Saikiyle Adam Öldürmenin Diğer Hukuki Müesseselerle İlişkisi
4.1. Taammüt ile Birlikte Uygulanması
Kan gütme saiki, taammüt kastıyla birlikte bulunabilir. Bu durumda 82/1-a (taammütlü adam öldürme) ve 82/1-j (kan gütme saikiyle adam öldürme) hükümleri birlikte uygulanır (Özbek, 2018: 462).
4.2. Tahrik Hükümleriyle Birlikte Uygulanabilirlik
Failin eylemi yalnızca kan gütme saikiyle işlenmiş ise, tahrik hükümleri uygulanmaz. Ancak eylem başka etkenlerle de gerçekleşmişse kan gütme saiki hükümleri uygulanmaz (YCGK, 1999). Bununla birlikte, kan gütme saikiyle işlenen suçta TCK m.62 (takdiri indirim) uygulanabilir.
4.3. Hata ve Teşebbüs Hallerinde Uygulanması
Kan gütme saikiyle hareket eden failin, hedefi farklı kişiyi öldürmesi durumunda, hata hükümleri uygulanır. Ayrıca, suçun teşebbüs aşamasında kalması halinde de kan gütme saikiyle işlenme durumu söz konusudur (Özbek, 2018: 463).
5. Karşılaştırmalı Hukukta Kan Gütme Saiki
Bazı hukuk sistemlerinde (örneğin İran ve Kuzey Afrika ülkeleri), kan davası geleneksel olarak ağır yaptırımlara konu olmuş, ancak modern ceza hukuklarında bu tür geleneksel saikler ağırlaştırıcı neden olarak düzenlenmekte, kimi zaman ise cezayı hafifletici etken olarak da değerlendirilmektedir (Bassiouni, 2013).
Türkiye’deki düzenlemenin temel amacı, kan davası kültürünü önleyerek hukuk devleti ilkelerini güçlendirmektir.
Sonuç
Kan gütme saikiyle adam öldürme suçu, TCK m.82/1-j maddesinde düzenlenen, toplumun önemli sorunlarından biri olan kan davası pratiğine karşı hukuk düzeninin müdahalesini ifade eden bir nitelikli haldir. Bu suçun oluşması için Yargıtay uygulamasına göre; önceden kesin ölümle sonuçlanmış bir hadisenin varlığı, failin münhasıran kan gütme saikiyle hareket etmesi, öç alma duygusu ve görev bilincinin bulunması, ayrıca olaylar arasında failin öfkesinden arınmasına yetecek sürenin geçmesi gibi koşulların sağlanması gerekmektedir.
Bunun yanında kan gütme saiki ile taammüt, teşebbüs ve hata müesseseleri birlikte uygulanabilirken, tahrik hükümleri ile birlikte uygulanmaz. Türk ceza yargılamasında bu konuda Yargıtay Ceza Genel Kurulu ve 1. Ceza Dairesi arasında bazı farklı yorumlar bulunmaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.