Ankara Ceza Avukatı Avukat Necmettin İlhan [İLHAN HUKUK BÜROSU], ağır ceza avukatları ile ceza davaları konusunu kapsamlı bir bakış açısıyla ele alıyor.
Kanun yararına bozma
Madde 309 – (1) Hâkim veya mahkeme tarafından verilen ve istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar veya hükümde hukuka aykırılık bulunduğunu öğrenen Adalet Bakanlığı, o karar veya hükmün Yargıtayca bozulması istemini, yasal nedenlerini belirterek Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına yazılı olarak bildirir.[1]
(2) Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı, bu nedenleri aynen yazarak karar veya hükmün bozulması istemini içeren yazısını Yargıtayın ilgili ceza dairesine verir.
(3) Yargıtayın ceza dairesi ileri sürülen nedenleri yerinde görürse, karar veya hükmü kanun yararına bozar.
(4) Bozma nedenleri:
a) 223 üncü maddede tanımlanan ve davanın esasını çözmeyen bir karara ilişkin ise, kararı veren hâkim veya mahkeme, gerekli inceleme ve araştırma sonucunda yeniden karar verir.
b) Mahkûmiyete ilişkin hükmün, davanın esasını çözmeyen yönüne veya savunma hakkını kaldırma veya kısıtlama sonucunu doğuran usul işlemlerine ilişkin ise, kararı veren hâkim veya mahkemece yeniden yapılacak yargılama sonucuna göre gereken hüküm verilir. Bu hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz.
c) Davanın esasını çözüp de mahkûmiyet dışındaki hükümlere ilişkin ise, aleyhte sonuç doğurmaz ve yeniden yargılamayı gerektirmez.
d) Hükümlünün cezasının kaldırılmasını gerektiriyorsa cezanın kaldırılmasına, daha hafif bir cezanın verilmesini gerektiriyorsa bu hafif cezaya Yargıtay ceza dairesi doğrudan hükmeder.
(5) Bu madde uyarınca verilen bozma kararına karşı direnilemez.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının kanun yararına başvurması
Madde 310 – (1) 309 uncu maddede belirtilen yetki, aynı maddenin dördüncü fıkrasının (d) bendindeki hâllere özgü olmak üzere ve kanun yararına olarak re’sen Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından da kullanılabilir.
(2) 309 uncu madde gereğince Adalet Bakanlığı tarafından başvurulduğunda bu yetki, artık Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından kullanılamaz.[2]
Kanun Yararına Bozma ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının Kanun Yararına Başvurması
Giriş
Ceza muhakemesi hukukunda olağanüstü kanun yollarından biri olan kanun yararına bozma, hukuka aykırılıklar karşısında adaletin tesisini sağlayan önemli bir kurumdur. Özellikle istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeksizin kesinleşen karar ve hükümlerde ortaya çıkabilecek hataların düzeltilmesine imkân tanır. Bu kurum, hem Adalet Bakanlığı hem de belirli durumlarda Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından işletilebilir.
Bu çalışmada, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 309 ve 310. maddeleri çerçevesinde kanun yararına bozma kurumu ayrıntılı biçimde incelenecek; uygulamadaki önemi, şüpheli/sanıklar ile mağdur/müştekilerin süreçteki hakları ve dikkat etmeleri gereken hususlar ele alınacaktır.
Kanun Yararına Bozma Nedir?
Kanun yararına bozma, istinaf veya temyiz incelemesinden geçmeden kesinleşmiş olan karar ve hükümlerde hukuka aykırılık tespit edilmesi halinde başvurulan olağanüstü bir kanun yoludur.
Hukuki Dayanak
- CMK m. 309: Adalet Bakanlığı’nın başvuru yetkisini düzenler.
- CMK m. 310: Belirli hallerde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısına doğrudan başvuru yetkisi verir.
Amacı
- Hukuka aykırı kararların düzeltilmesi,
- Yargılamada adaletin sağlanması,
- Bireylerin temel haklarının korunmasıdır.
Kanun Yararına Bozma Süreci
Adalet Bakanlığı’nın Rolü
- Hâkim veya mahkeme tarafından verilen ve kesinleşmiş kararda hukuka aykırılık öğrenildiğinde, Adalet Bakanlığı Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığına başvurur.
- Başvuru, yazılı ve gerekçeli olmalıdır.
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının Rolü
- Bakanlık başvurusunu olduğu gibi Yargıtay ilgili ceza dairesine iletir.
- Ceza dairesi, ileri sürülen nedenleri haklı bulursa kararı kanun yararına bozar.
Bozma Nedenleri (CMK m. 309/4)
- Davanın esasını çözmeyen kararlar → Mahkeme yeniden karar verir.
- Mahkûmiyet hükmünün usul hatalarına dayalı kısımları → Sanığın savunma hakkını etkiliyorsa yeniden yargılama yapılır.
- Mahkûmiyet dışındaki hükümler → Yeniden yargılama gerekmez, sanık aleyhine sonuç doğurmaz.
- Cezanın kaldırılmasını veya hafifletilmesini gerektiren haller → Yargıtay doğrudan hükmedebilir.
Not: Bu bozma kararına karşı direnilemez (CMK m. 309/5).
Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısının Re’sen Başvuru Yetkisi (CMK m. 310)
- Başsavcı, sadece CMK m. 309/4-d kapsamındaki hallerde re’sen başvurabilir.
- Ancak, Adalet Bakanlığı başvuruda bulunmuşsa, bu yetki artık kullanılamaz.
Şüpheli ve Sanık Açısından Kanun Yararına Bozma
- Hukuka aykırı şekilde verilen mahkûmiyet kararlarında önemli bir güvence sağlar.
- Sanık, doğrudan bu yola başvuramaz; fakat avukatı aracılığıyla Adalet Bakanlığına başvuru talebinde bulunabilir.
- Sanığın hak kaybına uğramaması için alanında uzman bir ceza avukatından destek alması kritik önemdedir.
Mağdur, Müşteki ve Suçtan Zarar Gören Açısından Kanun Yararına Bozma
- Kanun yararına bozma, aleyhe sonuç doğurmayan bir olağanüstü kanun yoludur.
- Mağdur veya müşteki doğrudan başvuramaz; ancak hukuka aykırılığı yetkililere bildirme yoluna gidebilir.
- Bu süreçte mağdurun da haklarının korunabilmesi için bir avukat desteği önem arz eder.
Uygulamadaki Önemi ve Yargıtay Kararları
Yargıtay uygulamalarında, kanun yararına bozma özellikle şu alanlarda önem kazanır:
- Usul kurallarının ihlali (örneğin savunma hakkının kısıtlanması),
- Hükmün hukuka aykırı şekilde kesinleşmesi,
- Cezanın yanlış uygulanması.
Yargıtay, bu bozma yoluyla adaleti sağlamakta ve içtihat birliğini korumaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Kanun yararına bozma için süre var mıdır?
Hayır. Kesinleşmiş karar veya hüküm ne kadar eski olursa olsun, hukuka aykırılık öğrenildiğinde bu yola başvurulabilir.
2. Sanık veya mağdur doğrudan başvurabilir mi?
Hayır. Başvuru yetkisi sadece Adalet Bakanlığına ve belirli hallerde Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısına aittir. Ancak taraflar, avukatları aracılığıyla talepte bulunabilir.
3. Bozma kararı her zaman yeniden yargılama yapılmasını gerektirir mi?
Hayır. Bazı hallerde (CMK m. 309/4-c) yeniden yargılama gerekmez ve aleyhe sonuç doğurmaz.
4. Bozma sonrası sanığa daha ağır ceza verilebilir mi?
Hayır. CMK m. 309/4-b uyarınca, önceki hükümle belirlenmiş cezadan daha ağır bir ceza verilemez.
Sonuç
Kanun yararına bozma, hukuka aykırı kesinleşmiş kararların düzeltilmesine imkân tanıyan önemli bir güvence mekanizmasıdır. Hem sanığın hem de mağdurun haklarının korunması açısından işlevsel bir olağanüstü kanun yoludur. Ancak başvuru süreci teknik detaylar içerdiğinden, şüpheli/sanıklar ile mağdurların uzman bir ceza avukatından profesyonel destek almaları büyük önem taşır.
Kaynakça
- Ceza Muhakemesi Kanunu, 5271 sayılı, 17.12.2004 tarihli ve 25673 sayılı Resmî Gazete.
- Centel, N., Zafer, H., & Çakmut, Ö. (2022). Ceza Muhakemesi Hukuku. Beta Yayınları.
- Yenisey, F., & Nuhoğlu, A. (2021). Ceza Muhakemesi Hukuku. Seçkin Yayıncılık.
- Kunter, N., Yenisey, F., & Nuhoğlu, A. (2019). Ceza Muhakemesi Hukuku. Beta Yayınları.
[1] 6/12/2006 tarihli ve 5560 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle bu fıkrada yer alan “Adalet Bakanı” ibaresi, “Adalet Bakanlığı” olarak değiştirilmiştir.
[2] 6/12/2006 tarihli ve 5560 sayılı Kanunun 26 ncı maddesiyle bu fıkrada yer alan “Adalet Bakanı” ibaresi, “Adalet Bakanlığı” olarak değiştirilmiştir.
| Ankara Ağır Ceza Avukatı İletişim Bilgileri | ||
| ✅ | Ankara Ağır Ceza Avukatı: | Avukat Necmettin İlhan |
| ✅ | Telefon : | 0312 4671882 – 0505 3522337 |
| ✅ | Adres: | Yeni Bağlıca Mah. Etimesgut Blv. No:90/B Qule Bağlıca İş Merkezi No:20 Etimesgut/Ankara |
| ✅ | Mail: | ncm.ilhan@gmail.com.tr |
| ✅ | Hizmet Alanları: | Ağır Cezalık Suçlar, Ağır Ceza Davaları, Ceza Hukuku |
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.