Karşılıksız yararlanma
Madde 163- (1) Otomatlar aracılığı ile sunulan ve bedeli ödendiği takdirde yararlanılabilen bir hizmetten ödeme yapmadan yararlanan kişi, iki aydan altı aya kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
(2) Telefon hatları ile frekanslarından veya elektromanyetik dalgalarla yapılan şifreli veya şifresiz yayınlardan sahibinin veya zilyedinin rızası olmadan yararlanan kişi, altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
(3) (Ek: 2/7/2012-6352/83 md.) Abonelik esasına göre yararlanılabilen elektrik enerjisinin, suyun veya doğal gazın sahibinin rızası olmaksızın ve tüketim miktarının belirlenmesini engelleyecek şekilde tüketilmesi halinde kişi hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
GEREKÇE:
Madde metninde karşılıksız yararlanma suçu tanımlanmıştır. Otomatlar aracılığı ile sunulan ve bedeli ödendiği takdirde yararlanılabilen bir hizmetten ödeme yapmadan yararlanmak, karşılıksız yararlanma suçunu oluşturmaktadır. Otomatlar aracılığı ile satışa sunulan hizmetlerden, otomatın teknik işleyişini devre dışı bırakan müdahalelerle, bedeli ödenmeksizin yararlanılması durumunda, ortada bir taşınabilir mal bulunmadığı için, hırsızlık suçu oluşmayacaktır. Örneğin, toplu taşım sistemlerinde yolcuların geçişlerini kontrol eden otomatlara müdahale edilmek suretiyle ücret ödenmeksizin yolculuk yapılması durumunda, karşılıksız yararlanma suçunun oluştuğunu kabul etmek gerekir. Burada, bir hilenin varlığından söz edilemez. Çünkü bu durumda herhangi bir kişi aldatılmamaktadır. Yapılan müdahale ile bir otomatın teknik işleyişinin devre dışı bırakılması durumunda, bir hilenin varlığından söz edilemez. Çünkü, dolandırıcılık suçu açısından hilenin varlığı için muhatabın mutlaka insan olması gerekir.
Keza, başkasına ya da kamuya ait telefon şebekesinden bedeli ödenmeksizin ve hukuk dışı yollarla yararlanılması durumunda, hırsızlık suçu oluşmaz. Çünkü, ortada taşınabilir bir mal yoktur. Başkasına ya da kamuya ait telefon şebekesinden bedeli ödenmeksizin ve hukuk dışı yollarla yararlanılması fiili, karşılıksız yararlanmanın tipik bir örneğini oluşturmaktadır.
Kamu veya özel kuruluşlarca kurulmuş bulunan telli ve telsiz telefon hatları ile sistemlerinden veya elektromanyetik dalgalar yolu ile şifreli veya şifresiz yayın yapan televizyon yayınlarından sahiplerinin veya zilyetlerinin rızası olmadan yararlanılması durumunda da bu suç oluşur. Bu durumlarda bir mal söz konusu olmadığı için hırsızlık suçunun oluştuğundan söz edilemez.
6352 sayılı Yasa ile yapılan eklemenin GEREKÇESİ
5237 sayılı Türk Ceza Kanununun “Karşılıksız yararlanma” başlıklı 163 üncü maddesinde; otomatlar aracılığı ile sunulan ve bedeli ödendiği takdirde yararlanılabilen bir hizmetten ödeme yapmadan yararlanan kişiler ile telefon hatları ile frekanslarından veya elektromanyetik dalgalarla yapılan şifreli veya şifresiz yayınlardan sahibinin veya zilyedinin rızası olmadan yararlanan kişilerin cezalandırılması hüküm altına alınmıştır. Maddenin gerekçesinde ise, bu durumlarda, ortada taşınabilir bir mal olmadığından hırsızlık suçunun oluştuğundan söz edilemeyeceği ve karşılıksız yararlanmanın tipik bir örneğinin düzenlendiği ifade edilmiştir.
Maddeyle, 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun karşılıksız yararlanma başlıklı 163 maddesine yeni bir fıkra eklenmek suretiyle esas itibarıyla karşılıksız yararlanma kapsamında değerlendirilmesi gereken ve abonelik esasına göre yararlanılabilen elektrik enerjisinin, suyun veya doğalgazın sahibinin rızası olmaksızın tüketilmesi eylemleri de karşılıksız yararlanma olarak düzenlenmektedir. Yapılan düzenlemeyle, söz konusu eylemlerin cezası, bu suçlarla mücadelede etkinliğin sağlanabilmesi amacıyla iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası olarak öngörülmektedir.
6352 sayılı Yasa ile yapılan Değişikliğin Adalet Komisyonu GEREKÇESİ
Tasarının 62’nci maddesiyle 5237 sayılı Kanunun 163’üncü maddesine eklenmesi öngörülen fıkraya “sahibinin rızası olmaksızın” ibaresinden sonra gelmek üzere “ve tüketim miktarının belirlenmesini engelleyecek şekilde” ibaresi eklenmiştir. Bu değişiklikle, bedelini ödemek niyeti taşıyan tüketicilerin, tükettikleri enerji miktarının tartışmaya yer bırakmayacak şekilde belirlenmesini sağlamaları halinde, ceza hukuku sorumluluğu cihetine gidilmemesi amaçlanmıştır.Madde anılan değişiklikle çerçeve 81’inci madde olarak Komisyonumuzca kabul edilmiştir.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 525/a – (Ek: 6.6.1991 – 3756/21 md.)
Bilgileri otomatik olarak işleme tabi tutmuş bir sistemden, programları, verileri veya diğer herhangi bir unsuru hukuka aykırı olarak ele geçiren kimseye bir yıldan üç yıla kadar hapis ve birmilyon liradan onbeşmilyon liraya kadar ağır para cezası verilir.
Bilgileri otomatik işleme tabi tutmuş bir sistemde yer alan bir programı, verileri veya diğer herhangi bir unsuru başkasına zarar vermek üzere kullanan, nakleden veya çoğaltan kimseye de yukarıdaki fıkrada yazılı ceza verilir.
Madde 521/b – (Ek: 6.6.1991 – 3756/17 md.)
Ancak bedeli ödendiği takdirde hizmet elde edilebilecek otomatik aletlerden, ödeme yapmadan yararlanan kimseye, fiil daha ağır bir suçu oluşturmadığı takdirde onbeş günden üç aya kadar hapis veya yüzbin liradan beşyüzbin liraya kadar ağır para cezası verilir.
AÇIKLAMALAR
Karşılıksız Yararlanma Suçu: TCK 163. Maddesi Çerçevesinde Hukuki Analiz
Özet
Karşılıksız yararlanma suçu, günümüz teknolojik gelişmeleri ve tüketim alışkanlıkları dikkate alınarak Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 163. maddesinde düzenlenmiştir. Suç; otomatlar, iletişim hatları, elektrik, su ve doğal gaz gibi hizmetlerin sahibinin veya zilyedinin rızası olmadan, bedel ödenmeden kullanılması hallerini kapsar. Bu makalede, suçun hukuki yapısı, unsurları, ceza yaptırımları ve güncel yargı uygulamaları ışığında detaylı şekilde incelenmiştir. Ayrıca, sıkça sorulan sorular ile okuyucuların konuya ilişkin pratik bilgi edinmesi amaçlanmıştır.
Anahtar Kelimeler: Karşılıksız yararlanma, TCK 163, otomat suçu, elektrik su doğal gaz tüketimi, iletişim hatları, ekonomik suçlar
Giriş
Ekonomik suçlar kapsamında değerlendirilen karşılıksız yararlanma suçu, mal ve hizmetlerin bedelinin ödenmeden kullanılması suretiyle haksız menfaat sağlanmasıdır. TCK 163. maddesi, çağın gerekliliklerine uygun olarak otomatlar, iletişim teknolojileri ve abonelik esasına göre tüketilen elektrik, su ve doğal gaz gibi kaynakların usulsüz kullanımını cezalandırmaktadır (Yılmaz, 2020). Bu çalışma, madde kapsamındaki suç tiplerini, hukuki unsurlarını ve uygulamadaki yansımalarını ele almaktadır.
Karşılıksız Yararlanma Suçunun Kanuni Düzenlemesi
1. Otomatlar Aracılığıyla Sunulan Hizmetlerden Bedelsiz Yararlanma (Md. 163/1)
Madde 163/1 uyarınca, otomatlar aracılığıyla sunulan ve bedeli ödendiğinde hizmete erişilen sistemlerden ödeme yapmadan yararlanmak suçtur. Bu eylem, iki aydan altı aya kadar hapis veya adli para cezasını gerektirir (TCK, 2004).
2. Telefon Hatları ve Elektromanyetik Yayınlardan İzinsiz Yararlanma (Md. 163/2)
Telefon hatları ve elektromanyetik frekanslar üzerinden yapılan yayınlardan, sahibinin veya zilyedinin izni olmaksızın yararlanmak altı aydan iki yıla kadar hapis ya da adli para cezasına tabi tutulur (TCK, 2004).
3. Elektrik, Su ve Doğal Gazın Rızasız ve Ölçüm Engelleyecek Şekilde Tüketilmesi (Md. 163/3)
2012 yılında eklenen fıkra ile abonelik esasına göre tüketilen elektrik, su veya doğal gazın, sahibinin rızası olmadan ve tüketim miktarının ölçülmesini engelleyecek şekilde kullanılması halinde, fail bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası alır (6352 sayılı Kanun, 2012).
Hukuki Unsurlar ve Suç Tipolojisi
Maddi Unsurlar
Suçun maddi unsuru; bedel ödenmesi gereken hizmetlerin bedelsiz kullanılması veya abonelik esaslı kaynakların rıza olmadan ve ölçüm engellenerek tüketilmesidir. Bu kapsamda, otomatların hileli kullanımı, iletişim hatlarına izinsiz müdahale ve sayaçların tahrifi gibi eylemler suç teşkil eder (Kara, 2019).
Manevi Unsurlar
Suçun manevi unsuru kasıttır. Fail, bedelini ödemeden hizmet veya kaynak tükettiğinin bilincinde olarak hareket etmelidir (Özdemir, 2021).
Yargı Kararları ve Uygulama
Yargıtay kararları, TCK 163 kapsamında yapılan eylemlerin geniş bir şekilde değerlendirilmesi gerektiğini göstermektedir. Örneğin, Sayaç tahrifinin karşılıksız yararlanma suçunu oluşturduğu yönündedir. Ayrıca, teknolojik gelişmeler ışığında elektromanyetik frekanslardan yararlanma şekillerinin de suç kapsamına dahil edildiği görülmektedir.
Ceza Yaptırımları ve Cezanın Ağırlığı
TCK 163 uyarınca verilen cezalar, suçun türüne ve ağırlığına göre değişiklik gösterir. Otomatlardan bedelsiz yararlanma en düşük ceza skalasında yer alırken, sayaç tahrifi ve izinsiz elektrik-su-doğal gaz kullanımı daha ağır yaptırımlara tabidir (Demirtaş, 2020).
Sonuç
Karşılıksız yararlanma suçu, ekonomik sistemin ve kamu kaynaklarının korunması açısından kritik öneme sahiptir. TCK 163. madde ile kapsamlı bir şekilde düzenlenmiş olup, teknoloji ve abonelik esaslı tüketim alışkanlıklarındaki gelişmelerle birlikte suçun farklı türleri ortaya çıkmıştır. Uygulamada etkin bir yaptırım için hem maddi hem manevi unsurların ayrıntılı incelenmesi gerekmektedir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Otomatlar aracılığıyla sunulan hizmetten bedel ödemeden yararlanmak suç mudur?
Cevap: Evet, TCK 163/1 maddesi uyarınca iki aydan altı aya kadar hapis veya adli para cezası verilir.
Soru 2: Telefon hatları veya elektromanyetik frekanslardan izinsiz yararlanmanın cezası nedir?
Cevap: Altı aydan iki yıla kadar hapis veya adli para cezası uygulanır.
Soru 3: Elektrik, su veya doğal gazın sayaçların tahrifiyle rızasız kullanılması nasıl cezalandırılır?
Cevap: Bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası söz konusudur.
Soru 4: Bu suçlar için manevi unsur nedir?
Cevap: Failin bedel ödemeden yararlandığını bilerek hareket etmesi gerekir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.