Nitelikli haller
Madde 82- (1) Kasten öldürme suçunun;
a) Tasarlayarak,
b) Canavarca hisle veya eziyet çektirerek,
c) Yangın, su baskını, tahrip, batırma veya bombalama ya da nükleer, biyolojik veya kimyasal silah kullanmak suretiyle,
d) Üstsoy veya altsoydan birine ya da eş, boşandığı eş veya kardeşe karşı,
e) Çocuğa ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı,
f) (Değişik:12/5/2022-7406/2 md.) Kadına karşı,
g) Kişinin yerine getirdiği kamu görevi nedeniyle,
h) Bir suçu gizlemek, delillerini ortadan kaldırmak veya işlenmesini kolaylaştırmak ya da yakalanmamak amacıyla,
i) (Ek:29/6/2005 – 5377/9 md.)Bir suçu işleyememekten dolayı duyduğu infialle,
j) Kan gütme saikiyle,
k) Töre saikiyle,
İşlenmesi halinde, kişi ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır.
GEREKÇE:
Maddede, kasten öldürme suçunun, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren nitelikli hâlleri belirlenmiştir. Söz konusu suçun seçimlik olarak belirlenen bu nitelikli şekilleri, bentler hâlinde sıralanmıştır.
(a) bendinde, kasten öldürme suçunun tasarlayarak işlenmesi, bir nitelikli hâl olarak kabul edilmiştir.
(b) bendinde, öldürme suçunun canavarca hisle veya eziyet çektirerek işlenmesi bir nitelikli hâl olarak öngörülmüştür. Bent kapsamında iki seçimlik harekete yer verilmiştir.
Kişinin acıma hissi olmaksızın bir başkasını öldürmesi hâlinde canavarcı hisle öldürme söz konusudur. Canavarca hisle öldürmenin arz ettiği özellik, öldürmenin vahşi bir yöntemle gerçekleştirilmesidir. Kişinin yakılarak, uyurken kulağının içine kızgın yağ dökülerek ya da vücudu parçalanarak öldürülmesi, buna örnek olarak gösterilebilir.
Bu bentte yer verilen ikinci seçimlik hareket ise, kişiye eziyet çektirilerek öldürülmesidir. Bu durumda, kişi hemen değil, belli bir süreç içinde acı çektirilerek öldürülmektedir. Örneğin kişiye gözleri çıkarılarak, kulağı ve sair organları kesilerek acı çektirilmekte ve sonuçta öldürülmektedir.
(c) bendinde ise, öldürmenin genel tehlike yaratmak ya da tehlikeli araçlar kullanılmak suretiyle işlenmesi, bu suçun nitelikli hâli olarak tanımlanmıştır. Genel tehlike yaratmak, başlı başına bir suç oluşturmaktadır. Genel tehlikeye sebebiyet verme suçunun oluşabilmesi için ölüm veya yaralama ya da malvarlığına zarar verme gibi bir neticenin meydana gelmesi gereksizdir. Bu nedenle, kasten öldürme suçunun genel tehlike yaratmak suretiyle işlenmesi hâlinde, hem genel tehlike yaratma suçu hem de kasten öldürme suçu birlikte gerçekleşmiş olmaktadır. Fikri içtima hükümleri uygulanmak suretiyle bu durumda kişiye daha ağır cezayı gerektiren kasten öldürme suçundan dolayı cezaya hükmetmek gerekecektir. Ancak, bu bent hükmüyle söz konusu durum, kasten öldürme suçunun nitelikli hâli olarak kabul edilmiştir.
(d) bendinde ise, kasten öldürme suçunun belli akrabalık ilişkisi içinde bulunulan kişilere yani üstsoy veya altsoydan birine ya da eş veya kardeşe karşı işlenmesi, bu suçun diğer bir nitelikli hâli olarak tanımlanmıştır.
(e) bendinde, kasten öldürme suçunun çocuğa ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı işlenmesi, bu suç açısından bir nitelikli hâl olarak öngörülmüştür. Çocuk olması veya ileri yaşı, hastalığı, malûllüğü veya ruhî veya fizik güçsüzlüğü nedeniyle kendini korumaktan aciz bir kimseye karşı fiilin işlenmesi, gerek faildeki ahlâkî kötülüğün mefruz çokluğu gerek fiilin icrasındaki kolaylık dolayısıyla, nitelikli hâl sayılmıştır.
(f) bendinde ise, kasten öldürme suçunun gebe olduğu bilinen kadına karşı işlenmesi bir nitelikli unsur olarak kabul edilmiştir. Suçun gebe kadına karşı işlenmesi hâlinde iki hayata son verilmektedir. Bu nedenle, belirtilen durumda faile daha ağır ceza verilmesi öngörülmüştür. Failin söz konusu nitelikli unsur dolayısıyla sorumlu tutulabilmesi için, mağdurun gebe olduğunu bilmesi gerekir; yani suçun bu nitelikli unsuru açısından failin doğrudan kastla hareket etmesi gerekir.
(g) bendinde, suçun kamu görevlisine karşı ve görevini yerine getirmesi dolayısıyla işlenmesi, bu suçun nitelikli hâli olarak kabul edilmiştir. Suçun salt kamu görevlisine karşı ilenmesi yeterli değildir; mağdurun, görevinin gereklerine uygun davranılması dolayısıyla öldürülmesi gerekir. Hatta, kamu görevliliği sıfatı sona ermiş olsa bile, kişinin kamu görevinin gereklerine uygun davranması dolayısıyla öldürülmesi hâlinde de bu nitelikli unsur oluşacaktır.
(h) bendinde, bu suçun güdülen amaç itibarıyla nitelikli hâline yer verilmiştir. İşlenmiş olan bir suçu gizlemek, delillerini ortadan kaldırmak veya işlenmekte olan bir suçun işlenmesini kolaylaştırmak amacıyla, kişi öldürüldüğünde, amaç suç araç suç ilişkisi söz konusudur. Suçun bu nitelikli hâlinin oluşabilmesi için, belirtilen amaçlarla bir kişinin öldürülmesi yeterlidir; öldürmek suçuyla amaçlananın gerçekleşmesi gerekmez. Bu nedenle, örneğin bir banka soygununu gerçekleştirebilmek amacıyla öldürme suçunun işlenmesi hâlinde, fail hakkında bu nitelikli unsur dolayısıyla cezaya hükmedilecektir. Banka soygununun gerçekleşmesi hâlinde, failin ayrıca bu suçtan dolayı da cezalandırılması gerekir. Başka bir deyişle, bu gibi durumlarda gerçek içtima kurallarını uygulamak gerekir.
(i) bendine göre; yerleşmiş Yargıtay kararlarında da kabul edildiği üzere, kan gütme saikiyle öldürme hâlinde ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına hükmedilmesi, fiilin sadece kan gütme saikine bağlı olarak işlenmiş olması hâlinde söz konusu olabilecektir. Ancak, belirtilmelidir ki, haksız tahrikin koşullarının bulunduğu hâllerde, bu bent hükmü uygulanamaz.
Nihayet, (j) bendine göre; töre saikiyle öldürme hâlinde ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına hükmedilecektir. Ancak, bu hükmün uygulanabilmesi için, somut olayda haksız tahrikin koşullarının bulunmaması gerekir.
5377 s.k. ile değişikliğin gerekçesi
Kasten öldürme suçunun nitelikli hallerini düzenleyen 82 nci maddenin birinci fıkrasının (h) bendine eklenen “ya da yakalanmamak” ibaresi ile, işlediği suçtan dolayı kaçmakta olan kişinin yakalanmamak için bir başkasını öldürmesi halinde de ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılmasını sağlamak amaçlanmıştır. Keza, bu bentten sonra gelmek üzere madde metnine eklenen (i) bendi ile, kişinin kasten öldürme suçunu bir suçu işleyememekten dolayı duyduğu infialle işlemesi halinde de ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılması uygun görülmüştür.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 449 – (Değişik: 7.1.1981 – 2370/15 md.)
Adam öldürmek fiili:
1. Karı, koca, kardeş, babalık, analık, evlatlık, üvey ana, üvey baba, üvey evlat, kayınbaba, kaynana, damat ve gelinler hakkında işlenirse;
2. Zehirlemek suretiyle yapılırsa;
Fail, müebbet ağır hapis cezasına mahkûm olur.
Madde 450 – (Değişik: 9.7.1953 – 6123/1 md.)
Öldürmek fiili:
1. Usul ve fürudan biri aleyhine işlenirse;
2. (Değişik: 7.1.1981 – 2370/16 md.) Türkiye Büyük Millet Meclisi üyelerinden biri aleyhine veya üyelik sıfatı sona ermiş olsa bile bu görevinden dolayı işlenmiş olursa;
3. Canavarca bir his sevki ile veya işkence ve tazip ile ika edilirse,
4. Taammüden icra olunursa;
5. Birden ziyade kimseler aleyhine işlenirse;
6. Yangın, su baskını ve gark gibi yedinci babın birinci faslında beyan olunan vasıtalarla yapılırsa;
7. Velevki husule gelmiş olmasın diğer bir suçu hazırlamak veya kolaylaştırmak veya işlemek için ika olunursa;
8. Bir suçtan hâsıl olacak faydayı elde etmek veya bu gayeye vasıl olmak maksadıyla yapılan ihzaratı saklamak için veya takip edilen gayeye vasıl olamamaktan mütevellit infial ile işlenmiş olursa;
9. Bir suçu gizlemek veya delil ve emarelerini ortadan kaldırmak veya kendisinin yahut başkasının cezadan kurtulmasını temin maksadıyla vukua getirilirse;
10. Kan gütme saikiyle işlenirse;
11. (Ek: 7.1.1981 – 2370/16 md.) Devlet memurlarından biri aleyhine görevi esnasında veya Devlet memurluğu sıfatı zail olsa bile bu görevi yapmasından dolayı işlenirse;
Fail, (Değişik İbare: 14.7.2004 – 5218/1 md.) ağırlaştırılmış müebbet ağır hapis cezasına mahkûm edilir.
AÇIKLAMALAR
Kasten Öldürmenin Nitelikli Halleri ve Türk Ceza Kanunu Madde 82 Analizi
Giriş
Kasten öldürme suçu, ceza hukukunda en ağır yaptırımları gerektiren fiillerden biridir. Türk Ceza Kanunu (TCK) Madde 81’de temel hali düzenlenen kasten öldürme, belirli ağırlaştırıcı özellikler taşıması durumunda TCK Madde 82 kapsamında nitelikli hal olarak değerlendirilir ve daha ağır yaptırımlar öngörülür. Bu makalede, kasten öldürmenin nitelikli halleri ayrıntılı şekilde ele alınacak, bu hallerin hukuki ve toplumsal önemine değinilecek, Yargıtay kararları ışığında yorumlanacak ve karşılaştırmalı hukuk perspektifinden kısa değerlendirmeler yapılacaktır.
1. Kasten Öldürmenin Hukuki Niteliği
TCK Madde 81’e göre “kasten öldürme” suçu, failin bir kişinin yaşamına yönelik doğrudan ve bilinçli hareketleri sonucu kişinin ölümü ile sonuçlanmasıdır. Bu suçun cezası, temel halinde müebbet hapis cezası ile düzenlenirken, nitelikli hallerde ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası uygulanır (TCK m. 82).
Nitelikli haller, suçun işleniş biçimi, failin saikleri, mağdurun özellikleri ve suçu işleme yöntemleri gibi faktörlerle belirlenir. Bu nedenle nitelikli hal, failin kusur derecesinin artması ve suçun toplumsal zararının büyümesi anlamına gelir.
2. TCK Madde 82’de Düzenlenen Nitelikli Hallerin İncelenmesi
Madde 82, kasten öldürmenin aşağıdaki durumlarda işlenmesini nitelikli hale getirmiştir:
a) Tasarlayarak Öldürme
Tasarlayarak öldürme, suçun önceden planlanması ve bilinçli şekilde işlenmesidir. Tasarlama, failin hareketini önceden düşünerek ve sonuçlarını öngörerek hareket etmesi anlamına gelir. Yargıtay kararlarında, tasarlamanın suçun en ağır nitelikli hali olduğu vurgulanmaktadır.
b) Canavarca Hisle veya Eziyet Çektirerek Öldürme
Bu hali, failin mağdura yönelik aşırı acı ve ızdırabı amaçladığı durumları kapsar. Eziyet çektirmek; psikolojik veya fiziksel işkenceyi içerir. Canavarca his, insanlık onuruna aykırı, zalimce davranışı ifade eder.
c) Yangın, Su Baskını, Tahrip, Batırma, Bombalama veya Nükleer, Biyolojik ya da Kimyasal Silah Kullanmak Suretiyle Öldürme
Suçun işleniş yöntemindeki toplu ve yaygın zarar verme potansiyeli nedeniyle bu haller nitelikli kabul edilmiştir. Özellikle biyolojik ve kimyasal silah kullanımı, uluslararası hukukta da savaş suçu kapsamında değerlendirilmektedir (Rome Statute, Madde 8).
d) Yakın Akraba veya Eşe Karşı Öldürme
Üstsoy, altsoy, eş, boşandığı eş veya kardeşe karşı işlenen kasten öldürme suçu, aile hukukunun korunması ve aile içi şiddetin önlenmesi açısından ağırlaştırıcı neden sayılmıştır. Bu hal, failin mağdur ile özel bir ilişkisinin bulunması nedeniyle hukuki ve toplumsal anlamda ayrı bir önem taşır.
e) Çocuğa veya Savunmasız Kişiye Karşı Öldürme
Beden veya ruh bakımından kendini savunamayacak durumda bulunan kişilere yönelik öldürme, toplum vicdanını daha fazla yaralayan bir suçtur. Bu kişiler; çocuklar, engelliler veya ağır hasta kişiler olabilir.
f) Kadına Karşı Öldürme (12/5/2022 Tarihli Değişiklik)
Son dönemde kadına yönelik şiddetin önlenmesi amacıyla bu hal özel olarak düzenlenmiştir. Kadına karşı işlenen kasten öldürme, hem toplumsal cinsiyet eşitliği hem de insan hakları bağlamında önemi büyüktür.
g) Kişinin Yerine Getirdiği Kamu Görevi Nedeniyle Öldürülmesi
Görevin ifası nedeniyle hedef alınan kamu görevlilerinin korunması için ağırlaştırıcı bir neden öngörülmüştür. Polis, hakim, savcı gibi kamu görevlileri bu kapsamda yer alır.
h) Suçu Gizlemek, Delilleri Ortadan Kaldırmak, İşlenmesini Kolaylaştırmak veya Yakalanmamak Amacıyla Öldürme
Bu hal, ceza hukukunda suçu gizleme veya kaçınma amaçlı öldürme durumudur. Suçun tespiti ve yargılamanın engellenmesi toplum düzenine ciddi zarar verir.
i) Bir Suçu İşleyememekten Duyulan İnfialle Öldürme (Ek: 29/6/2005)
Failin işleyemediği suç nedeniyle duyduğu öfke veya infial sonucu öldürme durumudur. Bu hal, psikolojik durumu ağırlaştırıcı bir etken olarak kabul edilir.
j) Kan Gütme Saikiyle Öldürme
Kan davası veya intikam amacıyla işlenen öldürme suçlarıdır. Toplumda barış ve hukuk düzenini bozucu etkileri nedeniyle cezaları ağırlaştırılmıştır.
k) Töre Saikiyle Öldürme
Toplumsal töre veya gelenekler gerekçe gösterilerek işlenen öldürmeler, hukuk düzenince kabul edilmez. Bu nedenle bu saikle işlenen suçlar ağırlaştırılmıştır.
3. Nitelikli Halin Hukuki Sonuçları ve Yargıtay Uygulamaları
Nitelikli hallerin varlığı halinde, TCK madde 82 gereğince fail hakkında ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası uygulanır. Bu ceza, temel müebbet hapis cezasından daha ağır olup, cezanın infazı ve şartları bakımından daha katı hükümler içerir.
Yargıtay kararlarında, nitelikli halin varlığının dosya kapsamına göre açık ve kesin biçimde ortaya konması gerektiği vurgulanmıştır. Ayrıca, nitelikli halin belirlenmesinde failin kastının, saikinin ve işleme biçiminin tüm deliller ışığında değerlendirilmesi esastır.
4. Karşılaştırmalı Hukukta Kasten Öldürmenin Nitelikli Halleri
Diğer hukuk sistemlerinde de kasten öldürmenin ağırlaştırıcı hallerine yer verilmektedir. Örneğin:
- Alman Ceza Kanunu (StGB) madde 211’de “kasten öldürme” suçunun yanında tasarlayarak öldürme halinde cezalar ağırlaştırılmaktadır.
- ABD Ceza Hukuku’nda “aggravated murder” kavramı vardır ve tasarlama, özel saikler, kamu görevlisine yönelik öldürme gibi durumlarda ömür boyu hapis veya idam cezası öngörülmektedir.
- İngiliz Ceza Hukuku’nda “murder” suçu içerisinde benzer ağırlaştırıcı nedenler dikkate alınmaktadır.
Bu durum, uluslararası ceza hukuku normları ile uyumludur ve ağırlaştırıcı nitelikli hal kavramı evrensel bir koruma aracıdır.
5. Sonuç
Türk Ceza Kanunu Madde 82’de düzenlenen kasten öldürmenin nitelikli halleri, suçun toplumsal zararlılığını artıran, failin kusurunu ağırlaştıran ve mağdurun korunmasını önceliklendiren düzenlemelerdir. Bu nitelikli hallerin varlığı halinde ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası uygulanmakta ve ceza hukukunun caydırıcılığı güçlendirilmektedir.
Hukuki uygulamada nitelikli halin tespiti, somut olayın tüm unsurlarıyla değerlendirilmesini gerektirir. Ayrıca, kadın cinayetleri gibi güncel sorunlar karşısında mevzuatta yapılan düzenlemeler toplumun ihtiyaçlarına cevap verme amacını taşımaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.