Keşif
Madde 83 – (1) Keşif, hâkim veya mahkeme veya naip hâkim ya da istinabe olunan hâkim veya mahkeme ile gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısı tarafından yapılır.
(2) Keşif tutanağına, var olan durum ile olayın özel niteliğine göre varlığı umulup da elde edilemeyen delillerin yokluğu da yazılır.
Keşifte, tanık veya bilirkişinin dinlenmesinde bulunabilecekler
Madde 84 – (1) Keşif yapılması sırasında şüpheli, sanık, mağdur ve bunların müdafii ve vekili hazır bulunabilirler.
(2) Tanık veya bilirkişinin duruşma sırasında hazır bulunamayacağı veya oturduğu yerin uzaklığı nedeniyle bulunmasının güç olduğu anlaşılırsa, bu tanık veya bilirkişinin dinlenmesinde de birinci fıkra hükmü uygulanır.
(3) Mağdur, şüpheli veya sanığın huzuru, tanıklardan birinin gerçeğe uygun tanıklık etmesine engel olabilecekse, o işte şüpheli veya sanığın bulunmamasına karar verilebilir.
(4) Bu işlerde hazır bulunmaya hakkı olanlar, işin geri bırakılmasına neden olmamak koşuluyla, işlerin yapılması gününden önce haberdar edilirler.
(5) Şüpheli veya sanık tutuklu ise, hâkim veya mahkeme tarafından ancak zorunlu sayılan hâllerde keşifte hazır bulundurulmasına karar verilebilir.
Ceza Muhakemesi Hukukunda Keşif ve Keşifte Hazır Bulunma Hakkı
(CMK m.83 ve m.84 Kapsamında Akademik ve Uygulamalı İnceleme)
1. Giriş
Ceza muhakemesinde maddi gerçeğin ortaya çıkarılması için yalnızca beyan delilleri yeterli olmayabilir. Bu nedenle hâkim, mahkeme veya kanunda belirtilen diğer yetkililer tarafından “keşif” işlemi yapılır. Keşif, suçun işlendiği yerin, olayın veya eşyanın doğrudan incelenmesi yoluyla delil elde etme faaliyetidir (CMK m.83). Bu işlem sırasında şüpheli, sanık, mağdur ve diğer ilgililer, kanunda öngörülen usul çerçevesinde hazır bulunabilir (CMK m.84).
2. Keşif Kavramı ve Hukuki Dayanak
Keşif, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 83. maddesinde düzenlenmiştir.
- Yetkili Merciler: Hâkim, mahkeme, naip hâkim veya istinabe olunan hâkim/mahkeme; gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde ise Cumhuriyet savcısı keşif yapabilir.
- Tutanak Zorunluluğu: Keşif sırasında mevcut durum ile olayın niteliğine göre varlığı umulan ancak bulunamayan delillerin yokluğu da tutanağa yazılmalıdır.
3. Keşifte Hazır Bulunma Hakkı (CMK m.84)
Keşif işlemi sırasında tarafların hazır bulunma hakkı, adil yargılanma ilkesinin bir yansımasıdır.
- Hazır Bulunabilecek Kişiler: Şüpheli, sanık, mağdur ve bunların müdafii/vekili keşifte hazır bulunabilir.
- Tanık veya Bilirkişinin Dinlenmesi: Duruşmada hazır bulunamayacak tanık veya bilirkişiler, keşif sırasında dinlenebilir.
- İstisna: Mağdur, şüpheli veya sanığın huzuru tanığın doğru ifade vermesini engelleyebilecekse, hâkim veya mahkeme şüpheli/sanığın keşifte bulunmamasına karar verebilir.
- Bildirim Yükümlülüğü: Keşif günü, hazır bulunma hakkı olanlara önceden bildirilir.
- Tutukluluk Hâli: Şüpheli veya sanık tutuklu ise, ancak zorunlu hâllerde keşifte hazır bulundurulmasına karar verilir.
4. Şüpheli ve Sanık Açısından Keşifte Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Hakların Bilinmesi: Keşifte hazır bulunma hakkı, müdafi aracılığıyla etkin şekilde kullanılmalıdır.
- Gözlem ve Not Alma: Keşif sırasında tespit edilen hususlar hakkında not tutulmalı, usulsüzlük varsa derhâl tutanağa geçirilmesi talep edilmelidir.
- Tanık/Bilirkişi Beyanlarının Takibi: İfade sırasında müdafi, yönlendirici veya hukuka aykırı sorulara itiraz edebilir.
- Hazır Bulunmama Kararına İtiraz: Şüpheli/sanığın keşifte bulunmamasına karar verilirse, bu karara karşı hukuki yollar araştırılmalıdır.
5. Mağdur/Müşteki Açısından Keşifte Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Vekil ile Katılım: Keşifte hakların etkin şekilde korunması için bir ceza avukatı aracılığıyla hazır bulunmak önemlidir.
- Delillerin Sunulması: Mağdur, keşif sırasında kendi topladığı veya elde ettiği delilleri mahkemeye sunabilir.
- Usulsüzlük Takibi: Keşifte yapılacak ölçüm, fotoğraf çekimi veya delil toplama usullerinde hukuka aykırılık tespit edilirse, vekil aracılığıyla derhâl tutanağa geçirilmelidir.
6. Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar ve Yargıtay Yaklaşımı
Yargıtay kararlarında keşif işleminin taraflara önceden bildirilmemesi, tutanakta eksiklik olması veya keşif sırasında savunma haklarının kısıtlanması hâllerinde bozma nedeni olarak değerlendirildiği görülmektedir. Özellikle CMK m.84’teki “önceden bildirme” yükümlülüğünün yerine getirilmemesi, adil yargılanma hakkının ihlali sayılmaktadır.
7. Alanında Uzman Ceza Avukatının Rolü
Keşif, doğrudan maddi gerçeğe ulaşılmasında kritik bir delil elde etme yöntemidir. Bu nedenle hem şüpheli/sanık hem de mağdur/müşteki açısından hakların korunması ve usul hatalarının önlenmesi için alanında uzman bir ceza avukatından hukuki destek alınması son derece önemlidir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Keşif sırasında video kaydı alınabilir mi?
Evet, ancak kayıtların dosyaya eklenmesi ve tarafların incelemesine sunulması gerekir.
2. Şüpheli keşif sırasında ifade verebilir mi?
Keşif esasen delil tespiti işlemidir; ifade alma işlemi değildir. Ancak keşif sırasında şüphelinin beyanı alınabilir ve tutanağa geçirilebilir.
3. Keşifte bulunmayan taraf sonradan itiraz edebilir mi?
Evet, ancak bu durumda keşfin yenilenmesini talep etmek gerekir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.
