Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç yapma veya satma
Madde 187- (1) Kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç üreten veya satan kimseye bir yıldan beş yıla kadar hapis ve adlî para cezası verilir.
(2) Bu suçun tabip veya eczacı tarafından ya da resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası kapsamında işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte bir oranında artırılır.
GEREKÇE:
Maddede, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde ilaç üretilmesi veya satılması, suç olarak tanımlanmıştır. Bu suçun konusu, ilaçtır. Suç, ilacın kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokacak biçimde üretilmesi veya satılması ile oluşur. Tabip tarafından düzenlenen reçetede yazılı ilâç yerine başka ilâç vermek suretiyle de, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye sokulabilir ve dolayısıyla, bu suç işlenmiş olabilir.
İkinci fıkrada, bu suçun tabip veya eczacı tarafından ya da resmi izne dayalı olarak yürütülen bir meslek ve sanatın icrası kapsamında işlenmesi hâlinde, verilecek cezanın artırılması öngörülmüştür.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 397 – (Değişik madde: 22/09/1983 – 2891/5 md.)
Tıbbi maddeleri satmaya yetkili olup da bunları nevi ve miktar itibariyle hekim reçetelerinin münderecatına aykırı olarak yapan kimse altı aydan bir yıla kadar hapis ve onbin liradan ellibin liraya kadar ağır para cezasıyla cezalandırılır.
AÇIKLAMALAR
Kişilerin Hayatını ve Sağlığını Tehlikeye Sokacak Biçimde İlaç Yapma ve Satma Suçu (TCK m.187)
Genel Hukuki İnceleme ve Güncel Yaklaşımlar
I. Giriş ve Genel Olarak
Türkiye Cumhuriyeti Yeni Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 187. maddesi, kişilerin hayatını ve sağlığını tehlikeye düşürecek biçimde ilaç üretmek ve bu nitelikteki ilacı bilerek satmak eylemini suç olarak düzenlemiştir. Bu düzenleme, 765 sayılı eski Türk Ceza Kanunu’nun 397. ve 400. maddelerinin karşılığı olmakla birlikte, kapsam ve fail özellikleri bakımından önemli farklılıklar içermektedir (Kaya, 2020). Özellikle, eski kanunda yalnızca tıbbi malzeme satmaya yetkili kişilerce işlenebilen bu suç, yeni kanunda fail açısından herhangi bir meslekî sınırlama olmaksızın herkes tarafından işlenebilir durumdadır. Ancak suçun resmi izne dayalı meslek veya sanat icrası kapsamında işlenmesi durumunda ceza artırımı öngörülmüştür (TCK, 2022).
II. Korunan Hukuki Yarar
TCK m.187 ile korunan hukuki yarar, toplum sağlığıdır. Kanun koyucu, kamu sağlığını koruma amacıyla, piyasaya sürülen ilaçların insan hayatı ve sağlığı açısından güvenli olmasını sağlamayı hedeflemektedir. Bu bağlamda, hayatı tehlikeye sokacak nitelikteki ilaç üretimi ve satışı engellenmektedir (Erdoğan, 2019).
III. Maddi Unsur
1. Fail
Suçun faili konusunda herhangi bir meslekî sınırlama yoktur. Herkes bu suçu işleyebilir (Özdemir, 2018). Ancak TCK m.187/2’ye göre, resmi izne tabi meslek veya sanat kapsamında (örneğin eczacı, doktor) işlenmesi halinde ceza artırılır.
2. Mağdur
Bu suç kamuya karşı işlenen genel tehlike suçlarından olup, belirli bir mağduru yoktur. Mağdur toplumun tamamıdır (Gürbüz, 2021).
3. Suçun Konusu
Suçun konusu, insan sağlığını korumak veya hastalıkları tedavi etmek amacıyla kullanılan her türlü ilaçtır. Bu kapsamda, hayvan sağlığı için kullanılan ilaçlar bu suçun konusu değildir (TCK, 2022). Ayrıca reçetesiz veya ruhsatsız olması tek başına suç oluşturmaz; suçun oluşması için ilacın insan sağlığına zarar verecek şekilde üretilmiş veya satılmış olması gerekir (Çelik, 2017).
4. Hareket ve Sonuç
Suçun hareketi “ilaç yapma” ve “ilaç satma”dır. İlaç yapma, karışımların hazırlanması veya ilaç üretim faaliyetidir. Satma ise bedel karşılığı veya trampa yoluyla ilacın devrini ifade eder (Kılıç, 2020). Suç seçimlik hareketlidir; failin bir eylemi yapması yeterlidir. İlaçların insan sağlığına zarar verecek nitelikte olması somut tehlike yaratır ve bu durum bilirkişi raporuyla tespit edilir.
IV. Manevi Unsur
Suç genel kastla işlenir. Failin, ürettiği veya sattığı ilacın sağlık açısından tehlikeli olduğunu bilerek hareket etmesi gerekir. Taksirle işlenmesi mümkün değildir (Öztürk, 2019).
V. Suçun Nitelikli Halleri
TCK m.187/2’ye göre, suçun resmi izne dayalı meslek veya sanat kapsamında işlenmesi cezanın artırılmasını gerektirir. Bu kapsamda, doktor veya eczacıların mesleklerini icra ederken suçu işlemesi bu niteliği oluşturur (Demir, 2021).
VI. Suçun Özel Görünüş Şekilleri
1. Teşebbüs
Suçun teşebbüsü mümkündür. Üretim veya satış tamamlanmadan yakalanma halinde eylem teşebbüs aşamasında kalır (Arslan, 2018).
2. İştirak
İştirak her türlüsü mümkündür, fail veya diğer iştirakçiler arasında bir fark yoktur (Bilgin, 2020).
3. İçtima ve Diğer Suçlardan Ayrımı
Birden fazla ilacın üretilmesi veya satılması tek suç oluşturur; ancak aynı eylemin farklı zamanlarda tekrarı zincirleme suç oluşturabilir (TCK, 2022). Ayrıca TCK m.186’daki “bozulmuş veya değiştirilmiş gıda ve ilaçların ticareti” suçuyla karışabilir, ancak burada üretim safhasında tehlike yaratılırken, 186’da bozulma veya değiştirme sonrası satış söz konusudur (Kara, 2019).
VII. Yaptırım
Suçun cezası 1 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 5 ile 730 gün arasında adli para cezasıdır. Nitelikli halin varlığında ceza üçte bir oranında artırılır (TCK, 2022). Ceza miktarına göre hükmün açıklanmasının geri bırakılması, seçenek yaptırım veya ceza ertelenmesi mümkün olabilir (CMK, 2004).
VIII. Kovuşturma Usulü, Görev ve Yetki
Suç re’sen takip edilir (şikayete tabi değildir). Yargılama Asliye Ceza Mahkemesinde yapılır. Yetkili mahkeme, ilacın üretim ve satışının yapıldığı yer mahkemesidir (HMK, 2018).
IX. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Bu suçu herkes işleyebilir mi?
Evet, suçun faili açısından meslek şartı yoktur. Ancak resmi meslek sahipleri için ceza artırımı öngörülmüştür.
S2: Ruhsatsız ilaç satmak bu suçu oluşturur mu?
Yalnızca ruhsatsızlık suç oluşturmaz. İlacın insan sağlığına zarar verecek nitelikte olması gerekir.
S3: Suçun oluşması için ilacın zarar verdiğinin kanıtlanması zorunlu mudur?
Hayır, somut tehlikenin varlığı yeterlidir. Sağlıkta zararın gerçekleşmesi şart değildir.
S4: Aynı kişi hem ilaç yaparsa hem satarsa ne olur?
Her iki eylem de tek suç olarak değerlendirilir, suç çoğulu olmaz.
S5: Suç teşebbüs aşamasında kalabilir mi?
Evet, üretim veya satış tamamlanmadan yakalanırsa teşebbüs söz konusudur.
X. Sonuç
TCK m.187, toplum sağlığını korumak amacıyla ilaç üretimi ve satışı alanında net ve caydırıcı hükümler getirmiştir. Kanunun düzenlemesi, sadece resmi meslek erbabını değil, herkesi kapsayarak suçu genişletmiş, ancak resmi meslek kapsamında işlenmesi halinde ceza artırımı yoluna gitmiştir. Bu düzenleme, ilaç güvenliğini sağlama ve toplum sağlığını koruma açısından önem taşımaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.