Verileri hukuka aykırı olarak verme veya ele geçirme
Madde 136- (1) Kişisel verileri, hukuka aykırı olarak bir başkasına veren, yayan veya ele geçiren kişi, iki yıldan dört yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.[1]
(2) (Ek:17/10/2019-7188/17 md.) Suçun konusunun, Ceza Muhakemesi Kanununun 236 ncı maddesinin beşinci ve altıncı fıkraları uyarınca kayda alınan beyan ve görüntüler olması durumunda verilecek ceza bir kat artırılır.
GEREKÇE:
Bu madde hükmü ile, hukuka uygun olarak kaydedilmiş olsun veya olmasın, kişisel verileri hukuka aykırı olarak başkalarına vermek, yaymak veya ele geçirmek, bağımsız bir suç olarak tanımlanmıştır.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Bu maddenin karşılığı bulunmamaktadır.
AÇIKLAMALAR
TCK m.136: Kişisel Verileri Hukuka Aykırı Olarak Verme, Yayma veya Ele Geçirme Suçu
I. Giriş
Türk Ceza Kanunu’nun 136. maddesi, kişisel verileri hukuka aykırı şekilde başkalarına verme, yayma veya ele geçirme eylemlerini cezai yaptırıma bağlamıştır. Kişisel verilerin korunması, özel hayatın gizliliği ilkesinin ayrılmaz bir parçası olup, Anayasa m.20 ve AİHS m.8 çerçevesinde temel bir hak olarak güvence altına alınmıştır. YTCK m.136, bu korumanın ceza hukuku düzeyindeki yansımasıdır.
II. Korunan Hukuki Yarar
TCK m.136 ile korunan hukuki yarar, kişilerin özel hayatının gizliliği ve kişisel veriler üzerinde bireyin tasarruf hakkıdır. Bu hak, Anayasa’nın 20. maddesi ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 8. maddesi ile güvence altına alınmıştır.
III. Suçun Maddi Unsurları
1. Fail
Bu suçun faili, herkes olabilir. Suç özgü suç değildir. Ancak TCK m.137 kapsamında kamu görevlisinin görevi kötüye kullanarak işlemesi veya meslek/uzmanlık avantajı kullanılması, suçun nitelikli halini oluşturur.
2. Mağdur
Suçun mağduru, kişisel verileri hukuka aykırı biçimde aktarılan, yayılan veya ele geçirilen gerçek kişidir. Her birey potansiyel mağdur olabilir.
3. Suçun Konusu: Kişisel Veri Nedir?
Kişisel veri, belirli veya belirlenebilir gerçek kişiye ilişkin her türlü bilgidir. Buna örnek olarak:
- Kimlik bilgileri (ad, soyad, T.C. kimlik no),
- Görüntü/ses kaydı, parmak izi, genetik veri,
- Sosyal güvenlik, pasaport, plaka numarası,
- Kişinin dini, siyasi görüşü, sağlık bilgileri vb.
Veri, doğrudan kişiyi tanımlayabileceği gibi, dolaylı yollarla da kişiyi belirlenebilir kılabilir.
İlgili iç bağlantı: TCK m.135 kapsamında kişisel verilerin kaydedilmesi suçu
4. Hareket Unsuru (Fiil)
Suç seçimlik hareketlidir. Aşağıdaki fiillerden herhangi biriyle suç oluşur:
- Verme: Bir kişisel verinin, belirli bir kişiye aktarılması
- Yayma: Verinin çok sayıda kişiye ulaştırılması
- Ele geçirme: Verinin, sahibinin rızası dışında elde edilmesi
Örnek: Bir polis memurunun, yasal yollarla edindiği kişisel bilgileri basına sızdırması “yayma”; bu bilgilerin rızaya aykırı edinilmesi “ele geçirme” olarak değerlendirilir.
5. Hukuka Aykırılık
Suçun oluşması için eylemin “hukuka aykırı” şekilde gerçekleştirilmiş olması gerekir. Örneğin, mahkeme kararıyla talep edilen verilerin resmi makama verilmesi hukuka uygundur.
IV. Manevi Unsur
TCK m.136 kapsamında suç, doğrudan kastla işlenebilir. Olası kast veya taksirle işlenmesi mümkün değildir. Faile ceza verilebilmesi için, kişisel verilerin hukuka aykırı olduğunu bilerek ve isteyerek ifşa etmesi gerekir. Saik önemli değildir.
V. Hukuka Uygunluk Halleri
Aşağıdaki hallerde hukuka aykırılık unsuru ortadan kalkar:
- Mağdurun açık rızası
- Kanunun emri (ör. Adli Sicil Kanunu uyarınca bilgi verilmesi)
- Yargı kararı
- Kamu yararının varlığı (istisnai ve sıkı sınırlarla)
VI. Suçun Nitelikli Halleri (TCK m.137)
TCK m.136 kapsamında suçun;
- Kamu görevlisi tarafından ve görevinin sağladığı yetki kullanılarak,
- Meslek veya sanatın sağladığı kolaylıktan yararlanılarak işlenmesi hâlinde ceza yarı oranında artırılır.
Not: Nitelikli hal, suçun maddi unsurlarından biri değildir; ceza belirlemesinde dikkate alınır.
VII. Suçun Özel Görünüş Biçimleri
1. Teşebbüs
Suç hareket suçu niteliğinde olduğu için, bölünebilir fiillerde teşebbüs mümkündür. Örneğin, kişisel verileri vermek üzereyken yakalanan fail teşebbüs aşamasında kalır.
2. İştirak
İştirakin her türlüsü (azmettirme, yardım etme, suça iştirakte bulunma) mümkündür. TCK’nın genel iştirak hükümleri uygulanır.
3. İçtima
- Aynı mağdura ait birden fazla verinin verilmesi → Tek suç
- Farklı kişilere aynı verilerin verilmesi → Zincirleme suç (TCK m.43)
- TCK m.135 ile birlikte işlenmişse → Gerçek içtima
Ayrıca, kamu görevlisinin kişisel veri karşılığında menfaat temin etmesi halinde, rüşvet suçu (TCK m.252) da gündeme gelir.
VIII. Yaptırım
| Tarih | Hapis Cezası |
| 06.03.2014 öncesi | 1 yıldan 3 yıla kadar |
| 06.03.2014 sonrası (6526 s. K. ile değişiklik) | 2 yıldan 4 yıla kadar |
Nitelikli hallerde ceza yarı oranında artırılır. Hapis cezası;
- 2 yıl veya altındaysa: HAGB, erteleme, adli para cezasına çevrilebilir.
- TCK m.53 gereği bazı hak yoksunlukları gündeme gelir.
- TCK m.53/5 uyarınca kamu görevinden men cezası verilebilir.
IX. Kovuşturma Usulü ve Görevli Mahkeme
- Suç, şikâyete bağlı değildir, re’sen soruşturulur.
- Kamu görevlileri hakkında 4483 sayılı yasa uyarınca soruşturma izni gereklidir.
- Yetkili mahkeme: Suçun işlendiği yer Asliye Ceza Mahkemesidir.
- Ağırlaştırıcı nedenlerin varlığı, mahkeme görevini değiştirmez (5235 s. K. m.14).
Sonuç
TCK m.136 ile kişisel verilerin korunması, ceza hukuku yaptırımıyla desteklenmiştir. Suçun oluşumu için hukuka aykırı veri paylaşımı veya ele geçirme yeterlidir. Uygulamada suç, özellikle kamu görevlilerinin yetki dışı veri aktarımı, hastane bilgisi paylaşımı, sosyal medya ifşaları gibi örneklerde karşımıza çıkmaktadır.
[1] 21/2/2014 tarihli ve 6526 sayılı kanunun 4 üncü maddesiyle bu fıkrada yer alan “bir yıldan” ibaresi “iki yıldan” şeklinde değiştirilmiştir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.