Kıymetli damgada sahtecilik
Madde 199- (1) Kıymetli damgayı sahte olarak üreten, ülkeye sokan, nakleden, muhafaza eden veya tedavüle koyan kişi, bir yıldan beş yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır.
(2) Sahte olarak üretilmiş kıymetli damgayı bilerek kabul eden kişi, üç aydan bir yıla kadar hapis ve adlî para cezası ile cezalandırılır.
(3) Sahteliğini bilmeden kabul ettiği kıymetli damgayı bu niteliğini bilerek tedavüle koyan kişi, bir aydan altı aya kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(4) Damgalı kağıtlar, damga ve posta pulları ve muayyen bir miktar vergi veya harcın ödendiğini belgelemek amacıyla kullanılan pullar, kıymetli damga sayılır.
GEREKÇE:
Madde metninde kıymetli damgalarda sahtecilik suçu tanımlanmıştır.
Kıymetli damga esasta, bir vasıtalı verginin veya harcın ödendiğini gösteren belgedir. Özel kanunlar bir takım işlemlerin bu gibi damgaları içeren kağıtlar üzerine yazılmasını veya bu işlemlerin onaylanması için belirli değerde damga pulunun işlemler üzerine yapıştırılıp imha olunmasını yahut posta hizmetlerinden yararlanmak isteyen kimsenin, idarece saptanan değerde posta pulunu hizmetin konusunu teşkil eden mektup veya paket üzerine yapıştırmasını zorunlu kılar. Böylece sözü edilen kağıtlarla pullar, bir vergi veya harcın ödendiğini belgeler; bununla beraber kıymetli damgaların, üzerlerinde taşıdıkları nominal değerle alınıp satıldıkları ve çok kere, bir ödeme vasıtası olarak tedavül ettikleri, ayrıca bu gibi damgaları basmak veya piyasaya sürmek tekelinin de Devlete ait olduğu bilinmektedir. İşte bu iki vasıf, kıymetli damgaları bir vergi veya harcın ödendiğini gösteren bir makbuz olmaktan çıkarmakta ve paraya yaklaştırmaktadır. Bu nedenle, kıymetli damgalarda sahtecilik fiilleri, ayrı bir suç olarak tanımlanmıştır.
Suç konusu kıymetli damganın, suç tarihinde kullanılabilir olması gerekir. Kıymetli damganın millî olması koşulu aranmamış, yabancı kıymetli damgalar da, tıpkı paralar gibi korunmuştur.
Söz konusu suçu oluşturan seçimlik hareketler, sahte olarak üretme, ülkeye sokma, nakletme, muhafaza etme ve tedavüle koyma olarak belirlenmiştir. Sahte kıymetli damgayı tedavüle koymak, bunu kullanmayı, sarfetmeyi ifade eder. Sahte damga pulunu bir makbuza veya sahte posta pulunu bir zarfa yapıştıran kimse, bu pulu elinden çıkarmış yani tedavüle koymuş olur. Daha önce kullanılmış olan bir kıymetli damganın, üzerindeki kullanıldığına dair işaret silinerek tekrar kullanılması hâlinde de, sahte damgayı tedavüle koymak söz konusudur.
İkinci fıkrada sahte kıymetli damgayı kabul etmek, ayrı bir suç olarak tanımlanmıştır. Ancak, bu suçun oluşabilmesi için, kabul edilen kıymetli damganın sahte olduğunun bilinmesi gerekir; yani bu suç, ancak doğrudan kastla işlenebilir.
Üçüncü fıkrada ise, sahteliği bilinmeden kabul edilen kıymetli damganın bu niteliğinin öğrenilmesine rağmen tedavüle konulması, birinci fıkraya göre daha az cezayı gerektiren bir durum olarak kabul edilmiştir. Bu durumda, kişi sahteliğini bilmeden kabul ettiği kıymetli damgayı, bu özelliğini öğrendikten sonra elinden çıkarmaya çalışmaktadır.
Maddenin son fıkrasında kıymetli damga sayılacak damgalı kağıt ve pullar belirlenmiştir. Bir değerin pullara eşit tutulabilmesi için, hem aynı işlevi yapması hem de özel bir kanunun bu gibi değerlerin çıkarılmasına izin vermiş bulunması gerekir. Bu itibarla, posta kartı, pula eşit bir değerdir. Ancak, posta pulunun fonksiyonunu yapmayan ve çeşitli kuruluşlarca çıkartılıp da, posta pulları yanında zarflara yapıştırılan ve esasta pulu çıkaran kuruluşa bir teberru niteliğinde bulunan pullar bu tanıma girmez; meğer ki özel kanun bu gibi pulları içermeyen zarf veya paketlerin posta hizmetlerinden yararlanamayacaklarını veya bu gibi pulların Devletçe çıkarılan pullara eşit tutulduğunu belirtmiş olsun.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı :
Madde 322 – (Değişik: 8/6/1933 – 2275/1 md.)
316, 318 ve 320 nci maddeler hükümleri, kıymetli damgaların taklit ve tağyirinde ve memlekete ithalinde ve taklit edilmiş olan kıymetli damgaların satılıp alınmasında, saklanmasında ve kullanılmasında ve tedavüle çıkarılmasında da tatbik olunur. Şu kadar ki tayin edilecek cezanın yarısı indirilir.
Ceza Kanunundaki kıymetli damgalardan maksat, hususi kanunlara göre çıkarılmış olan damgalı kağıtlar ve damgaya yarayan markalar, pullar ve pula muadil tutulan sair kıymetli kağıtlardır.
Madde 327 – (Değişik: 8/6/1933 -2275/1 md.)
Taklit veye tağyir fiillerine iştirak etmeksizin taklit veya tağyir edilmiş olan kıymetli damgaları kullanan kimse bir aydan üç seneye kedar hapis ve elli liradan dört yüz liraya kadar ağır para cezasiyle cezalandırılır.
Eğer bunlar bilinmiyerek alınmışsa 320 nci maddede yazılı olan ceza üçte bir nispetinde indirilerek tatbik olunur.
AÇIKLAMALAR
Kıymetli Damga Sahteciliği: Hukuki Analiz, Unsurlar
I. Korunan Yarar ve Hukuki Niteliği
Kıymetli damga sahteciliği suçu, kamu güveninin korunmasına yöneliktir. Yasa koyucu, kıymetli damgaların yetkili devlet kuruluşları tarafından çıkarıldığına ve üzerinde yazılı değerin gerçekliğine ilişkin toplumda oluşan inanç ve itimadı korumayı amaçlamıştır (Özbek, 2021). Bu nedenle, suçun gerçekleşmesi için maddi bir zarar veya somut tehlike doğması şart değildir. Suç, sahte kıymetli damganın üretilmesi veya kanunda belirtilen diğer fiillerin işlenmesiyle tamamlanır (TCK m.199).
II. Suçun Unsurları
1. Fail
Kıymetli damga sahteciliği suçunu herkes işleyebilir; failin özel bir sıfat veya görev sahibi olması gerekmez (Altınbaş, 2019). Suçun mağduru ise toplum, bireyler ve yetkili kamu kuruluşlarıdır. Bu kuruluşların kamu davasına katılma hakları mevcuttur.
2. Suçun Maddi Konusu: Kıymetli Damga
Kanunda kıymetli damga; damgalı kağıt, damga pulu, posta pulu ve belirli vergi veya harcın ödendiğini belgeleyen pullar olarak tanımlanmıştır (TCK m.199 son fıkra). Bunlar:
- Damgalı Kağıt: Filigranlı, devlet adına vasıtalı verginin ödendiğini gösteren resmi kağıttır.
- Damga Pulu: Hukuki işlemlerde yapıştırılması zorunlu, vergi veya harcın ödendiğini belgeleyen pul.
- Posta Pulu: Posta hizmet bedelinin ödendiğini gösteren, posta idaresi tarafından çıkarılan pul.
Bu unsurların sahtecilik suçu kapsamına girebilmesi için sahtelik ve aldatma yeteneği bulunması gereklidir (Kurt, 2020).
3. Aldatma Yeteneği
Suçun oluşabilmesi için sahte kıymetli damganın, makul ölçüde bir aldatma kapasitesine sahip olması gerekir. İlk bakışta sahteliği kolayca anlaşılan ürünler suç teşkil etmez (Yılmaz, 2018).
4. Fiil
A. Seçimlik Hareketler (TCK m.199/1)
- Sahte kıymetli damganın üretimi, ülkeye sokulması, nakli, muhafazası veya tedavüle koyulması suçun oluşması için yeterlidir.
- Seçenek hareketlerden birinin gerçekleştirilmesi suçun tamamlanmasına yol açar.
- Birden fazla hareketin icrası müterakki suç oluşturur.
- Tedavüle koyma için damganın muhatabına verilmesi yeterlidir.
B. Sahte Kıymetli Damgayı Bilerek Kabul Etme (TCK m.199/2)
- Fail, sahte damgayı bilerek kabul etmelidir.
- Tedavüle koyma amacıyla kabul zorunludur.
- İlk fıkradaki hareketlerden herhangi birini işlemiş olmamalıdır.
C. Sahteliğini Bilmeden Kabul Edip, Bilerek Tedavüle Koyma (TCK m.199/3)
- Fail, damgayı ilk etapta sahteliğini bilmeden kabul eder.
- Daha sonra sahte olduğunu öğrenip bilerek tedavüle koyarsa suç oluşur.
5. Manevi Unsur
-
- fıkradaki suçta özel bir kast aranmaksızın bilinçli ve isteyerek hareket yeterlidir.
- ve 3. fıkralarda ise doğrudan kast gereklidir; failin sahteliği bilmesi şarttır (Şahin, 2022).
III. Etkin Pişmanlık
- madde uyarınca, sahte kıymetli damga suçunu işleyen fail, suçu tamamladıktan sonra etkin pişmanlık gösterirse ceza verilmeyebilir. Etkin pişmanlık koşulları ve kapsamı TCK 201. maddesinde detaylıca düzenlenmiştir.
IV. Suçun Değişik Görünümleri
1. Teşebbüs
Suçun teşebbüsü, icra hareketlerinin başlanması fakat dışsal engeller nedeniyle tamamlanamaması durumunda söz konusudur. Gönüllü vazgeçme halinde ise ceza indirimi ya da ceza verilmemesi mümkündür (Özdemir, 2020).
2. İştirak
Suçta azmettirme ve yardım etme hali, fail ile aynı ceza sorumluluğunu doğurur.
3. İçtima
Birden fazla sahte damga ile ilgili hareketler tek suç olarak değerlendirilir.
4. Kovuşturma ve Görev
- Takibi şikâyete bağlı olmayan kamu davasıdır.
- Asliye Ceza Mahkemesi görevlidir.
- Hapis cezası ve adli para cezası birlikte uygulanır.
- Adli para cezası 5 ila 730 gün arası belirlenir (TCK m.52).
V. Yargıtay Kararları
- Sahte damgaların zoralımına karar verilmemesi ve dosyada saklanması gerektiği,
- Sahte posta ve damga pullarının sahte olup olmadığı konusunda ilgili kurumdan (PTT, Darphane) rapor alınmadan hüküm kurulması usule aykırıdır.
- Suç tarihindeki mevzuata uygun olmayan ceza uygulamalarının yasaya aykırı olduğu kabul edilmiştir.
- Şikayetçi kurumların duruşmalara katılmadan hüküm kurulması hukuka aykırıdır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Kıymetli damga sahteciliği suçunda fail kim olabilir?
Her birey fail olabilir. Suçun işlenmesi için özel bir sıfat aranmaz.
S2: Sahte damga nasıl tanımlanır?
Yetkili kamu kurumlarınca çıkarılan damgaların kopyalanması veya değeri etkileyen değişiklik yapılmasıdır.
S3: Suçun tamamlanması için zararın oluşması şart mı?
Hayır, maddi zarar ya da somut tehlike gerçekleşmesi gerekmez.
S4: Sahte posta pulu suç kapsamına girer mi?
Yetkili posta idaresi tarafından çıkarılan posta pulları suç kapsamındadır. Başka kurumların çıkardığı pullar girmez.
S5: Etkin pişmanlık nedir?
Suç işlendiği halde failin suçu tamamladıktan sonra suçun etkisini azaltmak veya zararını önlemek amacıyla ilgili makamlara bilgi vermesi halidir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.