Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar
Madde 172 – (1) Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresi sonunda, kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilememesi veya kovuşturma olanağının bulunmaması hâllerinde kovuşturmaya yer olmadığına karar verir. Bu karar, suçtan zarar gören ile önceden ifadesi alınmış veya sorguya çekilmiş şüpheliye bildirilir. Kararda itiraz hakkı, süresi ve mercii gösterilir.
(2) (Değişik: 2/1/2017-KHK-680/10 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7072/9 md.) Kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildikten sonra kamu davasının açılması için yeterli şüphe oluşturacak yeni delil elde edilmedikçe ve bu hususta sulh ceza hâkimliğince bir karar verilmedikçe, aynı fiilden dolayı kamu davası açılamaz.
(3) (Ek: 11/4/2013-6459/19 md.) Kovuşturmaya yer olmadığına dair kararın etkin soruşturma yapılmadan verildiğinin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edilmesi veya bu karar aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi üzerine, kararın kesinleşmesinden itibaren üç ay içinde talep edilmesi hâlinde yeniden soruşturma açılır.[1]
Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar: Hukuki Analiz ve Uygulama Rehberi
Özet
Ceza muhakemesi hukukunda, Cumhuriyet savcısının soruşturma evresi sonunda vereceği “kovuşturmaya yer olmadığına dair karar”, hem şüpheli/sanık hem de mağdur açısından hak ve yükümlülükler doğurur. Bu karar, kamu davasının açılmamasına ilişkin resmi bir belgedir ve hukuka uygun biçimde düzenlenmesi gerekir. Bu makalede, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) madde 172 kapsamında kararın hukuki dayanakları, uygulama şekli, tarafların hak ve yükümlülükleri ile yeniden soruşturma koşulları ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Kovuşturmaya yer olmadığı kararı, CMK 172, Cumhuriyet savcısı, şüpheli/sanık, mağdur, yeniden soruşturma, ceza avukatı
1. Hukuki Dayanak ve Tanım
CMK madde 172, Cumhuriyet savcısına soruşturma evresi sonunda kamu davasını açma veya açmama yetkisi tanır. Maddenin birinci fıkrasına göre, savcı, kamu davası açmak için yeterli şüphe oluşturacak delil elde edilemediğinde veya kovuşturma olanağı bulunmadığında kovuşturmaya yer olmadığına karar verir.
Bu kararın bildirim yükümlülüğü iki ana grubu kapsar:
- Suçtan zarar gören (mağdur/müşteki)
- Önceden ifadesi alınmış veya sorguya çekilmiş şüpheli/sanık
Kararda ayrıca itiraz hakkı, itiraz süresi ve itiraz merci açıkça gösterilmelidir.
2. Kararın Hukuki Sonuçları
2.1. Kamu Davası Açılmasının Engellenmesi
CMK 172/2’ye göre, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verildikten sonra, yeni bir delil elde edilmedikçe aynı fiilden dolayı kamu davası açılamaz. Bu düzenleme, çifte yargılama yasağı ilkesinin bir yansımasıdır ve şüphelinin hukuki güvenliğini sağlar.
2.2. Yeniden Soruşturma İmkânı
CMK 172/3 uyarınca, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararıyla:
- Etkin soruşturma yapılmadan karar verildiği tespit edilmişse veya
- Karar aleyhine AİHM’ye başvuru yapılmış ve dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucu düşme kararı verilmişse
Kararın kesinleşmesinden itibaren üç ay içinde yeniden soruşturma açılabilir.
3. Şüpheli/Sanık Açısından Haklar ve Yapılması Gerekenler
- Kararın Bildirilmesi:
Karar kendisine tebliğ edildikten sonra, itiraz hakkını ve süresini öğrenmeli. - Alanında Uzman Ceza Avukatı ile Görüşme:
Savunma stratejisi ve hukuki hakların doğru kullanılması için mutlaka uzman bir ceza avukatından destek alınmalıdır. - İtiraz Hakkının Kullanılması:
- CMK’da belirtilen süre içinde sulh ceza hâkimliğine itiraz edebilir.
- İtirazın gerekçesi, kararın eksik veya hatalı delil değerlendirmesi nedeniyle kamu davasının açılmasının yanlış olduğuna dayanabilir.
4. Mağdur/Şikâyetçi Açısından Haklar ve Yapılması Gerekenler
- Kararın Bildirilmesi:
Mağdur, kararın bildirilmesi ile kamu davasının açılmayacağını öğrenir. - İtiraz Hakkının Kullanımı:
Mağdur, karara itiraz hakkına sahiptir. İtiraz süresi içinde savcılığa veya sulh ceza hâkimliğine başvurarak, yeni deliller veya eksik soruşturma gerekçelerini sunabilir. - Alanında Uzman Ceza Avukatı ile Görüşme:
Mağdur, haklarının tam olarak korunması ve olası yeniden soruşturma talebinin takibi için avukat desteği almalıdır.
5. Kovuşturmaya Yer Olmadığına Dair Karar Verilirken Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Delil Yetersizliği: Savcının kararında, hangi delillerin eksik olduğu veya delil yetersizliğinin nasıl ortaya çıktığı belirtilmelidir.
- Kovuşturma Olanağı: Hangi koşulların kovuşturma yapılmasına engel olduğu açıklanmalıdır.
- İtiraz Bilgisi: Kararda, taraflara itiraz hakkı, süresi ve itiraz merci mutlaka gösterilmelidir.
- AİHM Kararları: Etkin soruşturma yapılmadığının tespit edildiği durumlarda yeniden soruşturma koşulları açıkça belirtilmelidir.
6. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Kovuşturmaya yer olmadığı kararı kesin midir?
Cevap: Karar kesinleşmiş olsa da, AİHM kararı veya yeni delil elde edilmesi hâlinde yeniden soruşturma açılabilir.
Soru 2: Mağdur karara itiraz edebilir mi?
Cevap: Evet, mağdur da karara belirtilen sürede itiraz edebilir ve sulh ceza hâkimliğine başvurabilir.
Soru 3: Şüpheli/sanık karara karşı ne yapabilir?
Cevap: Şüpheli, karara itiraz ederek sulh ceza hâkimliğine başvurabilir; bu süreçte mutlaka ceza avukatı desteği almalıdır.
Soru 4: Avukat desteği neden önemlidir?
Cevap: Kararın hukuki niteliği ve tarafların hakları karmaşık olduğundan, ceza hukuku alanında uzman avukat desteği hak kaybını önler ve itiraz süreçlerini doğru yönetir.
7. Sonuç
CMK madde 172 kapsamında verilen kovuşturmaya yer olmadığına dair karar, hem şüpheli/sanık hem de mağdur açısından kritik hukuki sonuçlar doğurur. Kararın usulüne uygun şekilde tebliğ edilmesi, tarafların haklarının korunması ve itiraz süreçlerinin etkin yürütülmesi gerekir. Hem şüpheli hem mağdur açısından, hukuki sürecin doğru yönetilmesi için uzman ceza avukatı desteği alınması elzemdir.
[1] 25/7/2018 tarihli ve 7145 sayılı Kanunun 17 nci maddesiyle, bu fıkrada yer alan “tespit edilmesi” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya bu karar aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi” ibaresi eklenmiştir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.