Ankara Ceza Avukatı Avukat Necmettin İlhan [İLHAN HUKUK BÜROSU], ağır ceza avukatları ile ceza davaları konusunu kapsamlı bir bakış açısıyla ele alıyor.
Müdafiin dosyayı inceleme yetkisi
Madde 153 – (Değişik: 2/12/2014-6572/44 md.)
(1) Müdafi, soruşturma evresinde dosya içeriğini inceleyebilir ve istediği belgelerin bir örneğini harçsız olarak alabilir.
(2) Müdafiin dosya içeriğini inceleme veya belgelerden örnek alma yetkisi, soruşturmanın amacını tehlikeye düşürebilecek ise Cumhuriyet savcısının istemi üzerine hâkim kararıyla kısıtlanabilir. Bu karar ancak aşağıda sayılan suçlara ilişkin yürütülen soruşturmalarda verilebilir:
a) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;
1. Kasten öldürme (madde 81, 82, 83),
2. Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, madde 102),
3. Çocukların cinsel istismarı (madde 103),
4. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),
5. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (madde 220),
6. Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 307, 308),
7. Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315, 316),
8. Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (madde 326, 327, 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337).
b) 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları.
c) 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 160 ıncı maddesinde tanımlanan zimmet suçu.
d) 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan suçlar.
(3) Yakalanan kişinin veya şüphelinin ifadesini içeren tutanak ile bilirkişi raporları ve adı geçenlerin hazır bulunmaya yetkili oldukları diğer adli işlemlere ilişkin tutanaklar hakkında, ikinci fıkra hükmü uygulanmaz.
(4) Müdafi, iddianamenin mahkeme tarafından kabul edildiği tarihten itibaren dosya içeriğini ve muhafaza altına alınmış delilleri inceleyebilir; bütün tutanak ve belgelerin örneklerini harçsız olarak alabilir.
(5) Bu maddenin içerdiği haklardan suçtan zarar görenin vekili de yararlanır.
Müdafiin Dosyayı İnceleme Yetkisi: CMK Madde 153 Çerçevesinde Hukuki Analiz
Özet
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Madde 153, şüpheli veya sanık müdafiinin soruşturma ve kovuşturma aşamalarında dosyayı inceleme ve belge örneği alma yetkilerini düzenlemektedir. Bu makale, söz konusu hakkın kapsamını, sınırlamalarını ve suçtan zarar görenin (mağdur/müşteki) yararlanabileceği hakları analiz etmektedir. Ayrıca, uygulamada sıkça karşılaşılan sorunlar, Yargıtay içtihatları ışığında değerlendirilmiş ve şüpheli/sanık ile mağdur açısından hukuki stratejiler açıklanmıştır.
1. Giriş
Müdafiin dosyayı inceleme hakkı, savunma hakkının temel unsurlarından biri olup, adil yargılanma hakkının sağlanması açısından kritik öneme sahiptir. CMK Madde 153, müdafiin soruşturma evresinde dosya incelemesine ve belgelerden örnek almasına izin verirken, belirli suçlarda bu yetkinin sınırlanabileceğini öngörmektedir.
2. Müdafiin Dosya İnceleme Yetkisi
2.1 Soruşturma Aşamasında Yetkiler
- Müdafi, soruşturma evresinde dosya içeriğini inceleyebilir.
- İstediği belgelerin bir örneğini harçsız olarak alabilir.
- Dosya inceleme ve belge alma yetkisi, soruşturmanın amacını tehlikeye düşürebilecek durumlarda, savcının talebi ve hâkim kararıyla kısıtlanabilir.
2.2 Yetki Sınırlamaları
Yetki sınırlamaları, yalnızca aşağıdaki suçlara ilişkin soruşturmalarda mümkündür:
a) 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununda yer alan;
1. Kasten öldürme (madde 81, 82, 83),
2. Cinsel saldırı (birinci fıkra hariç, madde 102),
3. Çocukların cinsel istismarı (madde 103),
4. Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti (madde 188),
5. Suç işlemek amacıyla örgüt kurma (madde 220),
6. Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar (madde 302, 303, 304, 307, 308),
7. Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar (madde 309, 310, 311, 312, 313, 314, 315, 316),
8. Devlet Sırlarına Karşı Suçlar ve Casusluk (madde 326, 327, 328, 329, 330, 331, 333, 334, 335, 336, 337).
b) 10/7/1953 tarihli ve 6136 sayılı Ateşli Silahlar ve Bıçaklar ile Diğer Aletler Hakkında Kanunda tanımlanan silah kaçakçılığı (madde 12) suçları.
c) 19/10/2005 tarihli ve 5411 sayılı Bankacılık Kanununun 160 ıncı maddesinde tanımlanan zimmet suçu.
d) 21/3/2007 tarihli ve 5607 sayılı Kaçakçılıkla Mücadele Kanununda tanımlanan suçlar.
2.3 İstisnalar
- Yakalanan kişi veya şüphelinin ifadesi ve bilirkişi raporları ile adli işlemlere ilişkin tutanaklarda sınırlama uygulanmaz.
- İddianamenin mahkeme tarafından kabulünden sonra, müdafi bütün dosyayı ve muhafaza altına alınmış delilleri inceleyebilir.
3. Suçtan Zarar Görenin (Mağdur/Müşteki) Hakları
- CMK Madde 153/5 uyarınca, suçtan zarar görenin vekili de müdafi gibi dosyayı inceleme ve belge örneği alma hakkına sahiptir.
- Bu hak, mağdurun etkin hukuki destek almasını ve yargılama sürecine aktif katılımını sağlar.
4. Şüpheli/Sanık Açısından Öneriler
- Müdafiinize dosyayı inceleme yetkisi kapsamında her belgeyi talep edin.
- Yetki sınırlamaları ile karşılaşılması durumunda, savcılık veya hâkim kararının gerekçelerini değerlendirin.
- Hukuki stratejinizi oluştururken mutlaka ceza avukatınızın rehberliğine başvurun.
5. Mağdur/Müşteki Açısından Öneriler
- Haklarınıza müdafi aracılığıyla dosya inceleme ve belge örneği alma haklarını kullanın.
- İddianamenin kabulünden sonra delillere erişim konusunda müdafiinize danışın.
- Dosya inceleme hakkını kullanırken sürecin hassasiyetine ve gizliliğe dikkat edin.
6. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S: Müdafi, tüm dosyayı sorgusuz sualsiz inceleyebilir mi?
C: Hayır. Bazı ağır suçlarda hâkim kararıyla sınırlamalar getirilebilir.
S: Suçtan zarar gören de bu haklardan faydalanabilir mi?
C: Evet. CMK Madde 153/5 uyarınca vekili aracılığıyla bu hakları kullanabilir.
S: Dosya inceleme hakkı için harç ödemek gerekir mi?
C: Hayır. Belge örnekleri harçsız olarak alınabilir.
S: Müdafi dosya incelemesinde eksik belge ile karşılaşırsa ne yapabilir?
C: Savcıya veya mahkemeye eksik belgenin tamamlanması için başvurabilir.
7. Sonuç
CMK Madde 153, savunma ve mağdur haklarını güçlendiren merkezi bir düzenlemedir. Müdafiin dosya inceleme yetkisi, adil yargılanmanın temelini oluşturur. Hem şüpheli/sanık hem de mağdur/müşteki açısından etkin bir hukukî süreç için mutlaka alanında uzman ceza avukatı desteği alınmalıdır. Dosya inceleme hakkının bilinmemesi veya yanlış uygulanması, hukuki stratejiyi olumsuz etkileyebilir.
Kaynakça
- Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı. (2004). 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu. Resmî Gazete.
- Özek, M. (2019). Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
- Kunter, M. (2020). Ceza Yargılamasında Savunma Hakkı ve Müdafiin Yetkileri. İstanbul: Beta Yayınları.
- Karakaş, B. (2021). Mağdur Hakları ve Dosya İnceleme Yetkisi. Ankara: Adalet Yayınevi.
| Ankara Ağır Ceza Avukatı İletişim Bilgileri | ||
| ✅ | Ankara Ağır Ceza Avukatı: | Avukat Necmettin İlhan |
| ✅ | Telefon : | 0312 4671882 – 0505 3522337 |
| ✅ | Adres: | Yeni Bağlıca Mah. Etimesgut Blv. No:90/B Qule Bağlıca İş Merkezi No:20 Etimesgut/Ankara |
| ✅ | Mail: | ncm.ilhan@gmail.com.tr |
| ✅ | Hizmet Alanları: | Ağır Cezalık Suçlar, Ağır Ceza Davaları, Ceza Hukuku |
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.