Nitelikli hırsızlık[1]
Madde 142- (1) Hırsızlık suçunun;
a) Kime ait olursa olsun kamu kurum ve kuruluşlarında veya ibadete ayrılmış yerlerde bulunan ya da kamu yararına veya hizmetine tahsis edilen eşya hakkında,
b) (Mülga: 18/6/2014-6545/62 md.)
c) Halkın yararlanmasına sunulmuş ulaşım aracı içinde veya bunların belli varış veya kalkış yerlerinde bulunan eşya hakkında,
d) Bir afet veya genel bir felaketin meydana getirebileceği zararları önlemek veya hafifletmek maksadıyla hazırlanan eşya hakkında,
e) Adet veya tahsis veya kullanımları gereği açıkta bırakılmış eşya hakkında,
f) (Mülga: 2/7/2012-6352/82 md.)
İşlenmesi hâlinde, üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(2) Suçun;
a) Kişinin malını koruyamayacak durumda olmasından veya ölmesinden yararlanarak,
b) Elde veya üstte taşınan eşyayı çekip almak suretiyle ya da özel beceriyle,
c) Doğal bir afetin veya sosyal olayların meydana getirdiği korku veya kargaşadan yararlanarak,
d) Haksız yere elde bulundurulan veya taklit anahtarla ya da diğer bir aletle kilit açmak veya kilitlenmesini engellemek suretiyle,
e) Bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle,
f) Tanınmamak için tedbir alarak veya yetkisi olmadığı halde resmi sıfat takınarak,
g) (…)58 büyük veya küçük baş hayvan hakkında,
h) (Ek: 18/6/2014-6545/62 md.) Herkesin girebileceği bir yerde bırakılmakla birlikte kilitlenmek suretiyle ya da bina veya eklentileri içinde muhafaza altına alınmış olan eşya hakkında,
İşlenmesi hâlinde, beş yıldan on yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Suçun, bu fıkranın (b) bendinde belirtilen surette, beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda olan kimseye karşı işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte biri oranına kadar artırılır.[2]
(3) Suçun, sıvı veya gaz hâlindeki enerji hakkında ve bunların nakline, işlenmesine veya depolanmasına ait tesislerde işlenmesi halinde, beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Bu fiilin bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, ceza yarı oranında artırılır ve onbin güne kadar adlî para cezasına hükmolunur.[3]
(4) (Ek: 6/12/2006 – 5560/6 md.) Hırsızlık suçunun işlenmesi amacıyla konut dokunulmazlığının ihlâli veya mala zarar verme suçunun işlenmesi halinde, bu suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi için şikâyet aranmaz.
(5) (Ek: 18/6/2014-6545/62 md.) Hırsızlık suçunun işlenmesi sonucunda haberleşme, enerji ya da demiryolu veya havayolu ulaşımı alanında kamu hizmetinin geçici de olsa aksaması hâlinde, yukarıdaki fıkralar hükümlerine göre verilecek ceza yarısından iki katına kadar artırılır.
[1] 18/6/2014 tarihli ve 6545 sayılı Kanunun 62 nci maddesiyle bu maddenin birinci fıkrasında yer alan “iki yıldan beş” ibaresi “üç yıldan yedi” şeklinde değiştirilmiş, ikinci fıkrasının (d) bendine “kilit açmak” ibaresinden sonra gelmek üzere “veya kilitlenmesini engellemek” ibaresi eklenmiş, (g) bendinde yer alan “Barınak yerlerinde, sürüde veya açık yerlerde bulunan” ibaresi madde metninden çıkarılmıştır.
[2] 18/6/2014 tarihli ve 6545 sayılı Kanunun 62 nci maddesiyle bu fıkrada yer alan “üç yıldan yedi” ibaresi “beş yıldan on” şeklinde değiştirilmiştir.
[3] 2/7/2012 tarihli ve 6352 sayılı Kanunun 82 nci maddesiyle, bu fıkrada yer alan “ikinci fıkraya göre cezaya” ibaresi “beş yıldan oniki yıla kadar hapis cezasına”, “onbeş yıla kadar hapis” ibaresi ise “ceza yarı oranında artırılır” şeklinde değiştirilmiştir.
Nitelikli Hırsızlık Halleri: TCK 142. Maddenin Detaylı İncelemesi
Giriş
Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 142. maddesi, hırsızlık suçunun nitelikli halleri üzerinde durarak, suçun daha ağır yaptırımlarla cezalandırılmasını amaçlamaktadır. Bu madde, suçun işlendiği yer, malın niteliği, suçun işleniş şekli ve mağdurun durumu gibi çeşitli kriterlere göre nitelikli hırsızlık halleri tanımlamaktadır. Bu çalışma, maddenin her bir fıkrasında yer alan bentleri ayrı başlıklar altında detaylandırarak, akademik bir bakış açısıyla analiz etmektedir.
1. TCK 142/1. Fıkradaki Nitelikli Hırsızlık Halleri
1.1. 142/1-a: Kamu Kurum ve Kuruluşlarında veya İbadete Ayrılmış Yerlerde Bulunan Eşya
Kamu kurum ve kuruluşlarında veya ibadete ayrılmış yerlerde bulunan veya kamu yararına tahsis edilmiş eşya üzerinde hırsızlık yapılması, suçun topluma ve kamu düzenine yönelik etkisini artırmaktadır. Bu nedenle ceza üç yıldan yedi yıla kadar hapisle ağırlaştırılmıştır (TCK, m.142/1-a).
- Örnek: Kamu binalarından bilgisayar, camilerden ise dini eşyaların çalınması bu kapsamda değerlendirilir (Gürbüz, 2020).
- Hukuki gerekçe: Kamu yararı ve kamusal düzenin korunması açısından hırsızlığın bu tür yerlerde işlenmesi daha tehlikeli addedilir.
1.2. 142/1-c: Halkın Yararlanmasına Sunulmuş Ulaşım Araçları ve Belirli Yerlerde Bulunan Eşya
Ulaşım araçlarında veya belirlenmiş kalkış-varış yerlerinde bulunan eşyaların çalınması, kamu hizmetlerinin aksamasına yol açabilmekte ve mağdur sayısını artırmaktadır (TCK, m.142/1-c).
- Ulaşım araçları: Otobüs, tren, metro gibi araçlar,
- Kalkış-varış yerleri: İstasyona bağlı eşya,
- Ceza: Üç yıldan yedi yıla kadar hapis.
1.3. 142/1-d: Afet veya Genel Felaket Amacıyla Hazırlanan Eşya
Afet anlarında zararların önlenmesi veya hafifletilmesi için hazırlanan malzemelerin hırsızlığı, toplum güvenliğini ciddi şekilde tehlikeye atar. Bu nedenle bu tür hırsızlıklar ağır ceza kapsamındadır (TCK, m.142/1-d).
- Örnek: Deprem veya sel felaketinde kullanılan yardım malzemelerinin çalınması,
- Toplumsal etkisi: Acil yardım sürecini aksatır.
1.4. 142/1-e: Adet, Tahsis veya Kullanımları Gereği Açıkta Bırakılmış Eşya
Kimi eşyanın kullanımı veya geleneksel olarak açıkta bırakılması hırsızlık riskini artırsa da, kanun bu durumu nitelikli hırsızlık kapsamında değerlendirir (TCK, m.142/1-e).
- Örnek: Tarla veya bahçede açıkta bırakılan aletlerin çalınması,
- Ceza: 3-7 yıl arası hapis.
1.5. 142/1-h: Kilitli veya Muhafaza Altına Alınmış Eşya
(18/6/2014 tarih ve 6545 sayılı Kanun ile eklenen bent)
Halkın genel erişimine açık bir yerde bırakılan, ancak kilitlenmiş ya da bina içinde koruma altına alınmış eşya hırsızlığı bu bent kapsamında değerlendirilir. Bu durum, suçun vahametini artırır.
- Örnek: Kilitli araç içinden veya kilitlenmiş depo içerisinden eşya çalınması,
- Ceza: 5-10 yıl hapis.
2. TCK 142/2. Fıkradaki Nitelikli Hırsızlık Halleri
2.1. 142/2-a: Kişinin Malını Koruyamayacak Durumundan veya Ölmesinden Yararlanmak
Mağdurun beden veya ruh bakımından kendisini koruyamayacak durumda olması, suçun işlenmesini kolaylaştırır ve bu nedenle ceza artırılır (TCK, m.142/2-a).
- Örnek: Yaşlı veya hasta birinin evinde hırsızlık,
- Ceza: 5-10 yıl hapis,
- Artırım: Beden veya ruhen savunmasız kişiye karşı işlenirse ceza üçte biri artırılır.
2.2. 142/2-b: Elde veya Üstte Taşınan Eşyayı Çekip Alma veya Özel Becerikle Hırsızlık
Bu bent, yankesicilik ve kapkaç suçlarını kapsar. Suçun özel beceriyle işlenmesi cezanın artmasına sebep olur.
- Örnek: Cep telefonunun yankesicilik yoluyla alınması,
- Ceza: 5-10 yıl hapis.
2.3. 142/2-c: Afet veya Sosyal Olaylardan Doğan Korku ve Kargaşadan Yararlanmak
Doğal afet, ayaklanma veya sosyal olaylarda oluşan karışıklıktan faydalanarak hırsızlık yapmak suçu ağırlaştırır.
- Örnek: Deprem sonrası yaşanan kaos ortamında hırsızlık,
- Ceza: 5-10 yıl hapis.
2.4. 142/2-d: Taklit Anahtarla Kilit Açmak veya Kilitlenmesini Engellemek
Hırsızlık amacıyla kilidin açılması veya engellenmesi, suçun daha profesyonel ve planlı olduğunu gösterir.
- Örnek: Sahte anahtar kullanımı,
- Ceza: 5-10 yıl hapis.
2.5. 142/2-e: Bilişim Sistemlerinin Kullanılması
Teknolojinin kötüye kullanımı ile bilgisayar, internet veya elektronik cihazlarla işlenen hırsızlıklar bu benti kapsar.
- Örnek: Elektronik dolandırıcılık, veri hırsızlığı,
- Ceza: 5-10 yıl hapis.
2.6. 142/2-f: Tanınmamak İçin Tedbir Almak veya Yetkisi Olmadan Resmi Sıfat Takınmak
Suçun gizlenmesi amacıyla kimlik veya sıfat taklidi yapmak cezanın artmasına neden olur.
- Örnek: Polis kıyafeti giyerek hırsızlık yapmak,
- Ceza: 5-10 yıl hapis.
2.7. 142/2-g: Büyük veya Küçükbaş Hayvan Hırsızlığı
Hayvan hırsızlığı ayrı bir yaptırım gerektirir. Suçun türü cezada artırım sebebidir.
- Ceza: 5-10 yıl hapis.
3. TCK 142/3. Fıkra: Sıvı veya Gaz Halindeki Enerjiye İlişkin Hırsızlık
Enerji tesislerinden hırsızlık, toplumun enerji altyapısını hedef aldığı için ceza 5-12 yıl hapis arasındadır. Örgüt faaliyeti halinde ceza yarı oranında artırılır ve adli para cezası uygulanır.
- Örnek: Elektrik, su veya doğalgaz hırsızlığı,
- Örgüt suçu artışı: Suçun örgüt kapsamında işlenmesi halinde ceza artırılır.
4. TCK 142/4. Fıkra: Konut Dokunulmazlığının İhlali
Hırsızlık amacıyla konut dokunulmazlığının ihlali halinde, soruşturma ve kovuşturma için mağdurun şikayeti aranmaz. Bu durum suçun önemini artırmaktadır.
5. TCK 142/5. Fıkra: Kamu Hizmetlerinin Aksaması
Hırsızlık nedeniyle haberleşme, enerji veya ulaşım alanında kamu hizmeti aksarsa, verilecek ceza yarısından iki katına kadar artırılır.
- Örnek: Elektrik hatlarının kesilmesi nedeniyle şehirde elektrik kesintisi yaşanması.
Sonuç
TCK 142. madde, hırsızlık suçunun toplumsal etkisini ve suçun işleniş şekillerini dikkate alarak cezai yaptırımlarda önemli artışlar getirmektedir. Bu kapsamda her bent, suçun farklı boyutlarını düzenleyip cezalandırmayı hedeflemektedir. Suçun önlenmesi ve mağdurların korunması için bu ayrımların doğru anlaşılması ve uygulanması gerekir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.