Radyasyon yayma
Madde 172- (1) Bir başkasını, sağlığını bozmak amacıyla ve bu amacı gerçekleştirmeye elverişli olacak surette, radyasyona tabi tutan kişi, üç yıldan onbeş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Birinci fıkradaki fiilin belirsiz sayıda kişilere karşı işlenmiş olması halinde, beş yıldan az olmamak üzere hapis cezasına hükmolunur.
(3) Bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olacak biçimde radyasyon yayan veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine etkide bulunan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(4) Radyasyon yayılmasına veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine, bir laboratuvar veya tesisin işletilmesi sırasında gerekli dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak neden olan kişi, fiilin bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
GEREKÇE:
Maddenin birinci fıkrasında, belli bir kişiyi radyasyona tabi tutmak suçu tanımlanmıştır. Bu suçu oluşturan hareket, bir kişiyi radyasyona tabi tutmaktan ibarettir. Ancak, bu suçun oluşabilmesi için, radyasyona tabi tutulan kişinin sağlığını bozmak amacıyla hareket edilmesi gerekir. Keza, bu fiil dolayısıyla cezaya hükmedebilmek için, tabi tutulduğu radyasyon miktarının kişinin sağlığını bozmaya elverişli olması gerekir. Bu bakımdan, söz konusu suç, bir somut tehlike suçu niteliği taşımaktadır.
Maddenin ikinci fıkrasına göre; bu fiillerin belirsiz sayıda kişilere karşı işlenmesi, söz konusu suç açısından daha ağır ceza ile cezalandırılmayı gerektirmektedir. Bu bakımdan söz konusu hüküm, suçların içtimaına ilişkin özel bir hüküm niteliğindedir.
Üçüncü fıkrada, radyasyon yaymak veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine etkide bulunmak fiilleri suç olarak tanımlanmıştır. Ancak, bu fiiller dolayısıyla cezaya hükmedebilmek için, yayılan veya oluşturulan radyasyonun bir başkasının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli olacak miktarda olması gerekir.
Dördüncü fıkrada ise, taksirle gerçekleştirilen radyasyon yaymak veya atom çekirdeklerinin parçalanması sürecine etkide bulunmak fiilleri suç olarak tanımlanmıştır. Üçüncü fıkra hükmüne ilişkin gerekçe, bu fıkra açısından da geçerlidir.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
765 sayılı Kanunda 172. maddenin karşılığı bulunmamaktadır.
AÇIKLAMALAR
Radyasyon ve Atom Çekirdeği Parçalanması Suçları: Hukuki Analiz ve Uygulama
Özet
Bu makalede, Türk Ceza Kanunu (TCK) 172. maddesinde düzenlenen radyasyon ve atom çekirdeğinin parçalanması ile ilgili suçlar hukuki açıdan incelenmektedir. Suçların hukuki niteliği, korunmaya değer menfaatler, maddi ve manevi unsurları, teşebbüs, içtima ve kovuşturma süreçleri ayrıntılı şekilde ele alınmaktadır. Ayrıca, ilgili Yargıtay kararları ve literatür ışığında somut tehlike ve genel tehlike suçları ayrımı yapılmakta; uygulamada dikkat edilmesi gereken hususlar vurgulanmaktadır.
I. Hukuki Nitelik
TCK 172. maddesi dört farklı suç tipini düzenlemektedir. Bunlar birbirinden hukuki nitelik ve korunan menfaat açısından ayrılır:
- Birinci fıkra: Kasten işlenen, bir kişiye karşı sağlığı bozacak derecede radyasyona tabi tutma suçu. Bu bir somut tehlike suçu olup, zarar gerçekleşmiş olması şart değildir. Tek hareketli, özel kast (doğrudan kast) gerektirir ve genel tehlike suçu değildir.
- İkinci fıkra: Kasten, belirsiz sayıda kişiye karşı sağlığı bozma amacıyla radyasyona tabi tutma suçu. Genel tehlike suçu olarak düzenlenmiştir ve somut tehlike suçudur.
- Üçüncü fıkra: Kasten, radyasyon yayılması veya atom çekirdeği parçalanmasına müdahale ile başkalarının hayatı, sağlığı veya malvarlığına önemli ölçüde zarar vermeye elverişli hareket. Somut tehlike suçudur, genel tehlike suçu değildir.
- Dördüncü fıkra: Taksirle işlenen, laboratuvar veya tesis işletilmesi sırasında dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık sonucu radyasyon yayılması veya atom çekirdeği parçalanmasına neden olunması suçu. Somut tehlike suçu olup taksirli suç kategorisindedir.
II. Korunan Değer
Bu suçlar, kişilerin ve toplumun sağlığını, hayatını ve malvarlığını korumayı amaçlamaktadır. Özellikle radyoaktif etkiler nedeniyle oluşabilecek uzun vadeli ve genetik zararlara karşı hukuki güvenlik sağlanmaktadır.
III. Suçun Maddi Unsurları
1. Fail
- Birinci üç fıkradaki suçlarda fail herhangi bir kişi olabilir, belirli bir meslek veya sıfat zorunluluğu yoktur.
- Dördüncü fıkradaki taksirli suçta ise laboratuvar veya tesisin işletilmesinden sorumlu kişiler fail sayılır.
2. Mağdur
Radyasyon tehlikesine maruz kalan bireyler veya toplum kesimi mağdur olarak kabul edilir.
3. Hareket Öğesi
A. Birinci Fıkra
Kasten, sağlığı bozacak derecede radyasyona tabi tutmak. Sağlığın bozulmuş olması şart değildir, uygulanan radyasyonun bozucu etkiye elverişli olması yeterlidir. Bu nedenle somut tehlike suçudur.
B. İkinci Fıkra
Belirsiz sayıda kişiyi kasten radyasyona tabi tutmak. Genel tehlike suçu olarak düzenlenmiştir.
C. Üçüncü Fıkra
Radyasyon yayılması veya atom çekirdeği parçalanmasına müdahale ederek başkalarının hayat, sağlık veya malvarlığına önemli zarar verme tehlikesi oluşturmak. Somut tehlike suçudur.
D. Dördüncü Fıkra
Taksirle radyasyon yayılması veya atom çekirdeği parçalanması sürecine neden olmak. Hareketin ihmali veya icrai biçimde yapılması mümkündür.
IV. Suçun Manevi Unsuru
- Birinci ve İkinci Fıkra: Özel kast (doğrudan kast) gerektirir; maksatlı işlenmelidir.
- Üçüncü Fıkra: Genel kast, doğrudan veya olası kast ile işlenebilir.
- Dördüncü Fıkra: Taksirli suç olup, bilinçli veya bilinçsiz taksir mümkündür.
V. Suçun Görünüş Biçimleri
1. Teşebbüs
- Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralar için teşebbüs mümkündür. Ancak somut tehlike suçlarında tehlikenin oluşması objektif cezalandırma şartı olduğundan, teşebbüs halinde cezalandırma tartışmalıdır.
- Dördüncü fıkradaki taksirli suçta teşebbüs söz konusu değildir.
2. İçtima
- Birinci ve üçüncü fıkralarda birden fazla mağdura karşı işlenmesi halinde mağdur sayısınca suç oluşur (çoklu suç).
- İkinci fıkra genel tehlike suçu olduğundan eylem bir suç teşkil eder, mağdur sayısı önemli değildir.
- Dördüncü fıkrada da mağdur sayısınca suç oluşur.
- Sağlık zararının gerçekleşmesi halinde, ayrıca taksirle yaralama suçu da oluşabilir ve zarar suçlarının asli norm niteliği dikkate alınarak ceza uygulanmalıdır.
3. Kovuşturma ve Görev
- Tüm suçlar şikayete tabi değildir, resen kovuşturulur. Önödeme ve uzlaşma kapsamında değildir.
- Birinci ve ikinci fıkralar ağır ceza mahkemesinin görev alanına girerken, üçüncü ve dördüncü fıkralar asliye ceza mahkemesinin görevindedir.
- Cezanın 2 yılı aşmaması durumunda hükmün açıklanmasının geri bırakılması gündeme gelebilir.
VI. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Radyasyona maruz bırakma suçu için sağlık zararının gerçekleşmesi gerekir mi?
Hayır. Suçun oluşması için radyasyonun sağlığı bozacak düzeyde olması yeterlidir, somut zarar şart değildir.
S2: Suçun genel tehlike suçu olup olmadığı nasıl belirlenir?
Mağdurların sayısı ve eylemin kapsamına göre belirlenir. Belirsiz sayıda kişiye yönelik ise genel tehlike suçu sayılır (örneğin 172/2). Tek kişiye yönelik ise somut tehlike suçu olarak değerlendirilir.
S3: Taksirle radyasyon yayılması suçu kimlere uygulanır?
Laboratuvar veya tesis işletiminde görevli veya sorumlu kişilere uygulanır. Dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranılması gerekmektedir.
S4: Suçun işleniş şekli (teşebbüs, içtima) nasıl ele alınır?
Birinci üç fıkradaki suçlarda teşebbüs mümkündür ancak objektif cezalandırma şartı nedeniyle uygulaması sınırlıdır. İçtima durumunda mağdur sayısınca suç oluşur, genel tehlike suçu olan ikinci fıkrada ise tek suç oluşur.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.