Sanığın duruşmada hazır bulunmaması
Madde 193 – (1) Kanunun ayrık tuttuğu hâller saklı kalmak üzere, hazır bulunmayan sanık hakkında duruşma yapılmaz. Gelmemesinin geçerli nedeni olmayan sanığın zorla getirilmesine karar verilir.
(2) (Değişik: 28/3/2023-7445/20 md.) Sanık hakkında, toplanan delillere göre mahkûmiyet, ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbiri dışında bir karar verilmesi gerektiği kanısına varılırsa, sorgusu yapılmamış olsa da dava yokluğunda bitirilebilir.
Sanığın Duruşmada Hazır Bulunmaması: CMK m.193 Çerçevesinde Hukuki Analiz
Giriş
Ceza muhakemesi sürecinde sanığın duruşmalara katılımı, adil yargılanma hakkının en temel unsurlarından biridir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 193. maddesi, sanığın duruşmada hazır bulunmaması hâlinde uygulanacak prosedürleri düzenlemektedir. Bu makalede, sanığın yokluğunda duruşma yapılmaması, zorla getirilme kararları ve yoklukta yargılama ilkeleri ayrıntılı olarak incelenmekte, hem sanık/şüpheli hem de mağdur açısından yapılması gerekenler ele alınmaktadır. Ayrıca, uygulamada sıklıkla karşılaşılan sorunlara dair sıkça sorulan sorular bölümü ile hukuki süreç daha anlaşılır hale getirilmektedir.
1. CMK m.193’ün Düzenlediği Esaslar
1.1. Sanığın Yokluğunda Duruşma Yapılmaması
CMK m.193/1 uyarınca, Kanun’un belirlediği istisnalar hariç, sanık duruşmada hazır bulunmuyorsa duruşma yapılamaz. Sanığın mazeretsiz yokluğu hâlinde mahkeme, zorla getirilmesine karar verir. Bu hüküm, sanığın savunma hakkının güvence altına alınması açısından büyük önem taşır.
1.2. Yoklukta Dava Sonlandırma
2023 yılında yapılan değişiklik (CMK m.193/2) ile birlikte, sanığın yokluğunda dahi bazı hallerde dava tamamlanabilir. Toplanan delillere dayanarak toplanan delillere göre mahkûmiyet, ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbiri dışında bir karar verilmesi gerektiği kanısına varılırsa, sorgusu yapılmamış olsa da dava yokluğunda bitirilebilir.
2. Sanık/Şüpheli Açısından Uygulanacak Usuller
Sanık veya şüpheli açısından duruşmada hazır bulunmamanın hukuki sonuçları aşağıdaki gibidir:
- Geçerli mazeret bildirme: Sanık, yokluğunun geçerli bir nedeni olduğunu mahkemeye yazılı veya sözlü olarak bildirmelidir.
- Zorla getirme kararı: Geçerli mazeret yoksa mahkeme, sanığın zorla getirilmesine karar verir.
- Savunma hakkının korunması: Yokluğunda dava devam etmesi hâlinde, hukuki temsilci (avukat) aracılığıyla savunma yapma imkânı aranmalıdır.
Uzman uyarısı: Sanık, hukuki süreci doğru takip etmek ve hak kaybını önlemek için alanında uzman bir ceza avukatından destek almalıdır.
3. Mağdur/Zarar Gören Açısından Usuller
Sanığın yokluğunda mağdur veya zarar görenlerin dikkat etmesi gereken noktalar şunlardır:
- Duruşma takibi: Mahkeme duruşmayı erteleyebilir veya yoklukta dava devam edebilir; mağdurun düzenli olarak duruşma takibini yapması gerekir.
- Taleplerin iletilmesi: Mağdur, suçtan kaynaklanan taleplerini (tazminat, maddi/manevi zarar) duruşmaya katılarak veya avukat aracılığıyla iletebilir.
- Avukat aracılığı: Sürecin etkin yürütülmesi ve hak kaybının önlenmesi için mağdurun da alanında uzman bir ceza avukatından hukuki destek alması önemlidir.
4. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Sanık duruşmaya katılmazsa dava kesinlikle ertelenir mi?
Cevap: Genellikle duruşma ertelenir ve zorla getirme kararı çıkarılır. Ancak toplanan delillere göre mahkûmiyet, ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbiri dışında bir karar verilmesi gerektiği kanısına varılırsa, sorgusu yapılmamış olsa da dava yokluğunda bitirilebilir.
Soru 2: Sanığın mazereti kabul edilmezse ne olur?
Cevap: Mahkeme, sanığın zorla getirilmesine karar verir.
Soru 3: Mağdur duruşmada hazır bulunmak zorunda mı?
Cevap: Mağdurun duruşmaya katılımı zorunlu değildir; ancak taleplerini bildirebilmek ve haklarını koruyabilmek için duruşmaları takip etmesi önerilir.
Soru 4: Sanık yokluğunda hüküm verilebilir mi?
Cevap: Toplanan delillere göre mahkûmiyet, ceza verilmesine yer olmadığı ve güvenlik tedbiri dışında bir karar verilmesi gerektiği kanısına varılırsa, sorgusu yapılmamış olsa da dava yokluğunda bitirilebilir.
5. Hukuki Değerlendirme ve Öneriler
- Sanığın duruşmada hazır bulunmaması, adil yargılanma hakkını doğrudan ilgilendirdiğinden, mahkeme ve taraflar açısından titizlikle değerlendirilmelidir.
- Sanık ve mağdurun haklarının korunması için her iki tarafın da hukuki temsilci aracılığıyla süreci takip etmesi önerilir.
- CMK m.193/2 kapsamındaki yoklukta dava tamamlama usulü, özellikle delillerin yeterli olduğu hallerde sürecin hızlandırılmasını sağlar, ancak güvenlik tedbirleri için uygulanamaz.
Sonuç
CMK m.193, sanığın duruşmaya katılımını düzenleyen ve yokluğunda uygulanacak prosedürleri belirleyen kritik bir hükümdür. Sanık, geçerli mazeret bildirme yükümlülüğüne uymadığı takdirde zorla getirme kararı ile karşılaşır; buna karşılık, topladığı deliller doğrultusunda mahkeme koşulları varsa yoklukta da dava sonuçlandırabilir. Mağdur ve sanık açısından süreçlerin doğru yürütülmesi, hak kayıplarının önlenmesi ve adil yargılanmanın sağlanması için alanında uzman ceza avukatından profesyonel destek alınması gereklidir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.