Soruşturma evresinde yapılan işlemlerin tutanağa bağlanması
Madde 169 – (1) Şüphelinin ifadesinin alınması veya sorgusu, tanık ve bilirkişinin dinlenmesi veya bir keşif ve muayene sırasında Cumhuriyet savcısı veya sulh ceza hâkiminin yanında bir zabıt kâtibi bulunur. Acele hâllerde, yemin vermek koşuluyla, başka bir kimse, yazman olarak görevlendirilebilir.
(2) Her soruşturma işlemi tutanağa bağlanır. Tutanak, adlî kolluk görevlisi, Cumhuriyet savcısı veya sulh ceza hâkimi ile hazır bulunan zabıt kâtibi tarafından imza edilir.
(3) Müdafi veya vekil sıfatıyla hazır bulunduğu işlemlerle ilgili tutanakta avukatın isim ve imzasına da yer verilir.
(4) Tutanak, işlemin yapıldığı yeri, tarihi, başlama ve bitiş saatini ve işleme katılan veya ilgisi bulunan kimselerin isimlerini içerir.[1]
(5) İşlemde hazır bulunan ilgililerce onanmak üzere tutanağın kendilerini ilgilendiren kısımları okunur veya okumaları için kendilerine verilir. Bu husus tutanağa yazılarak ilgililere imza ettirilir.
(6) İmzadan kaçınma hâlinde nedenleri tutanağa geçirilir.
(7) (Ek: 21/2/2014 – 6526/16 md.)Türk Ceza Kanununun İkinci Kitap Dördüncü Kısmının Dört, Beş, Altı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar (318, 319, 324, 325 ve 332 nci maddeler hariç) ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanununun kapsamına giren suçlarla ilgili yürütülen soruşturma ve kovuşturmalarda, kolluk tarafından düzenlenen tutanaklara, ilgili görevlilerin açık kimlikleri yerine sadece sicil numaraları yazılır. Kolluk görevlilerinin ifadesine başvurulması gerektiği hâllerde çıkarılan davetiye veya çağrı kâğıdı, kolluk görevlisinin iş yeri adresine tebliğ edilir. Bu kişilere ait ifade ve duruşma tutanaklarında adres olarak iş yeri adresleri gösterilir.
Soruşturma Evresinde Yapılan İşlemlerin Tutanağa Bağlanması: CMK m.169 Analizi
Özet:
Ceza muhakemesi sürecinde soruşturma evresi, maddî gerçeğin ortaya çıkarılması ve adaletin sağlanması açısından kritik öneme sahiptir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 169. maddesi, şüpheli/sanık, tanık ve mağdur ifadelerinin yanı sıra keşif ve muayene işlemlerinin tutanağa bağlanmasını zorunlu kılmaktadır. Bu makalede, CMK m.169’un uygulama esasları, tutanak düzenlenme koşulları, şüpheli ve mağdur açısından haklar ile hukuki güvence mekanizmaları detaylı biçimde incelenmektedir.
1. CMK m.169’un Amacı ve Kapsamı
CMK m.169, soruşturma evresinde yapılan işlemlerin yazılı ve resmi kayıt altına alınmasını öngörmektedir. Amaç;
- Maddî gerçeğin tarafsız bir biçimde belgelenmesi,
- İşlem sırasında yapılan beyan ve gözlemlerin resmi olarak kayda geçirilmesi,
- Hukuki ihtilaf durumlarında delil niteliği taşıyan resmi bir kayıt oluşturulmasıdır.
Kanun, sadece şüpheli ve tanık ifadeleri için değil, bilirkişi dinlemeleri, keşif ve muayene gibi diğer soruşturma işlemleri için de tutanak düzenlenmesini zorunlu kılar. Ayrıca, müdafi veya vekil sıfatıyla hazır bulunan avukatın isim ve imzasının da tutanakta yer alması gerekir.
2. Soruşturma İşlemlerinde Tutanağın Düzenlenme Usulü
2.1 Tutanağın İçeriği
Tutanakta aşağıdaki bilgiler bulunmalıdır:
- İşlemin yapıldığı yer ve tarih
- Başlama ve bitiş saatleri
- İşleme katılan veya ilgisi bulunan kişilerin isimleri
- İşlemle ilgili yapılan beyanlar ve gözlemler
2.2 İmzalama ve Onay
- İşleme katılan adlî kolluk görevlisi, Cumhuriyet savcısı veya sulh ceza hâkimi ile zabıt kâtibi tutanağı imzalar.
- Müdafi veya vekil sıfatıyla hazır bulunan avukatın adı ve imzası da tutanağa işlenir.
- İlgililerin, kendilerini ilgilendiren kısımları okuması veya okutulması ve imzalaması zorunludur.
- İmzadan kaçınma hâlinde, reddin nedeni tutanağa geçirilir.
2.3 Kolluk Görevlilerinin Gizliliği
Terör suçları veya özel düzenlemeler kapsamındaki soruşturmalarda kolluk görevlilerinin kimlik bilgileri yerine sicil numaraları kullanılır ve işyeri adresleri gösterilir. Bu, soruşturmanın güvenliği ve kolluk görevlilerinin korunması için önemlidir.
3. Şüpheli/Sanık Açısından Haklar ve Yapılması Gerekenler
- Müdafi ile Görüşme Hakkı: Şüpheli veya sanık, müdafii ile gizli ortamda görüşme hakkına sahiptir.
- Tutanak İnceleme Hakkı: İşlem sırasında tutanağa yansıtılan beyanlarını inceleyebilir ve itirazlarını ifade edebilir.
- İmza ve Reddetme: Tutanak içeriğini imzalamak istemezse, nedenini belirterek itiraz edebilir.
- Uzman Avukat Desteği: İşlemlerde hak kaybı yaşamamak için mutlaka ceza hukuku alanında uzman bir avukattan destek alınmalıdır.
4. Mağdur / Müşteki Açısından Haklar ve Yapılması Gerekenler
- İfade Verme Hakkı: Mağdur veya müşteki, şüpheli ile karşılaştırıldığında soruşturma sürecinde delil niteliği taşıyan ifadeler verir.
- Tutanağı İnceleme: Kendi ifadelerinin tutanağa doğru yansıtıldığını kontrol etme hakkı vardır.
- İmzalama ve Onay: İmzalamak istemezse, gerekçesi tutanağa geçirilir.
- Hukuki Destek: Mağdur vekili veya uzman ceza avukatı ile çalışmak, hakların etkin korunmasını sağlar.
5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Tutanak imzalanmazsa ne olur?
Cevap: İmzadan kaçınma hâlinde neden tutanağa yazılır. Bu, işlemin geçerliliğini etkilemez ancak imzadan kaçınma gerekçesi resmi kayıtlara geçirilmiş olur.
Soru 2: Şüpheli, müdafii olmadan ifade verebilir mi?
Cevap: Kanun müdafii olmadan da ifade alınmasına izin verir; ancak hak kaybını önlemek için mutlaka uzman avukat ile birlikte hareket edilmelidir.
Soru 3: Tutanak eksik veya hatalı hazırlanırsa ne yapılabilir?
Cevap: Eksiklik veya hata tespit edilirse, Cumhuriyet savcısı veya sulh ceza hâkiminin önünde düzeltilmesi talep edilebilir.
Soru 4: Kolluk görevlisinin sicil numarası neden kullanılır?
Cevap: Özellikle terör suçları ve hassas soruşturmalar kapsamında, kolluk görevlilerinin güvenliğini sağlamak için kimlik yerine sicil numarası kullanılır.
6. Sonuç ve Öneriler
CMK m.169, soruşturma evresinde adaletin sağlanması ve maddî gerçeğin doğru bir şekilde tespit edilmesi için kritik öneme sahiptir. Şüpheli/sanık ve mağdur/müşteki açısından hakların korunması, tutanakların doğru ve eksiksiz şekilde düzenlenmesi ile mümkündür. Hukuki süreçlerde hak kaybını önlemek için mutlaka ceza hukuku alanında uzman avukatlardan destek alınması önerilmektedir.
[1] 21/2/2014 tarihli ve 6526 sayılı Kanunun 16 ncı maddesiyle; bu fıkrada yer alan “zamanı” ibaresi “tarihi, başlama ve bitiş saatini” şeklinde değiştirilmiştir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.