Soruşturmanın sulh ceza hâkimi tarafından yapılması
Madde 163 – (1) Suçüstü hâli ile gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde, Cumhuriyet savcısına erişilemiyorsa veya olay genişliği itibarıyla Cumhuriyet savcısının iş gücünü aşıyorsa, sulh ceza hâkimi de bütün soruşturma işlemlerini yapabilir.
(2) Kolluk âmir ve memurları, sulh ceza hâkimi tarafından emredilen tedbirleri alır ve araştırmaları yerine getirirler.
Soruşturmanın Sulh Ceza Hâkimi Tarafından Yapılması: CMK m.163 Analizi
Giriş
Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) madde 163, suçüstü hâlleri ve gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda sulh ceza hâkimine soruşturma yetkisi tanımaktadır. Bu düzenleme, özellikle Cumhuriyet savcısına ulaşmanın mümkün olmadığı acil durumlarda veya soruşturmanın kapsamı savcının iş yükünü aşacak boyutta olduğunda devreye girmektedir (CMK, 2005, m.163). Makalede, sulh ceza hâkiminin görev ve yetkileri, uygulamada dikkat edilmesi gereken hususlar ve tarafların hakları ayrıntılı biçimde incelenecektir.
Sulh Ceza Hâkiminin Yetkileri ve Soruşturma Süreci
1. Suçüstü ve Gecikmesinde Sakınca Bulunan Haller
CMK m.163, suçüstü veya gecikmesinde sakınca bulunan durumlarda sulh ceza hâkiminin soruşturmayı bizzat yürütebileceğini öngörmektedir. Bu durumlar şunları içerebilir:
- Suçun işlenmesinin hemen ardından, failin kaçma ihtimali olan haller.
- Olayın genişliği veya karmaşıklığı nedeniyle Cumhuriyet savcısının iş gücünü aşması.
- Acil tedbir alınmasını gerektiren, hayatı veya mal güvenliğini tehdit eden durumlar.
2. Kolluğun Görev ve Yükümlülükleri
Sulh ceza hâkimi, soruşturma kapsamında gerekli gördüğü tedbirleri kolluk amir ve memurlarına emreder. Kolluk görevlileri:
- Hâkimin talimatlarına uygun şekilde olay yerinde delil toplar, tutanak hazırlar.
- Gerektiğinde olay yerinde güvenlik önlemleri alır.
- Suçtan zarar görenler ve şüphelilerin haklarını gözetir.
Şüpheli/Sanıkların Hak ve Yükümlülükleri
Sulh ceza hâkimi soruşturma yürütse bile, şüpheli/sanık hakları korunmalıdır. Bu bağlamda:
- Savunma Hakkı: Şüpheli veya sanık, her aşamada müdafi ile görüşebilir ve savunmasını yapabilir (CMK, 2005, m.154).
- Dosya İncelemesi: Müdafi, soruşturma dosyasını inceleme ve belgelerden örnek alma hakkına sahiptir (CMK, 2005, m.153).
- Kanunî Temsilci: Şüpheli/sanık küçük ise kanunî temsilcisine bilgi verilmesi zorunludur (CMK, 2005, m.155).
- Uzman Avukat Desteği: Sulh ceza hâkiminin yürüttüğü soruşturmalarda da alanında uzman bir ceza avukatından destek almak, hak kaybını önler.
Mağdur / Suçtan Zarar Görenlerin Hak ve Yükümlülükleri
Mağdur veya müşteki konumundaki kişiler, sulh ceza hâkimi soruşturmayı yürütse dahi haklarını korumalıdır:
- İhbar ve Şikâyet Hakkı: Mağdur, durumu derhâl Cumhuriyet Başsavcılığına veya kolluğa bildirebilir (CMK, 2005, m.158).
- Tanık ve Beyan Hakkı: Mağdur, sulh ceza hâkiminin talebi üzerine ifadeye çağrılır ve duruşmada dinlenebilir.
- Tazminat ve Maddi Talepler: Mağdur, suçtan kaynaklı zararlarının giderilmesi için gerekli belgeleri ve delilleri sunabilir.
- Hukuki Destek: Alanında uzman bir ceza avukatı ile çalışmak, hem soruşturma sürecinde haklarını korur hem de tazminat taleplerini güçlendirir.
Soruşturma Sürecinde Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Sulh ceza hâkimi soruşturmayı yürütebilir; ancak bu, savcının yetkilerini ortadan kaldırmaz.
- Hâkim tarafından alınan tedbirler, kanuna uygun olmalı ve mağdur ile şüphelinin haklarını ihlal etmemelidir.
- Taraflar, süreç boyunca belgeleri inceleme ve müdafi aracılığıyla hukuki süreçlere müdahil olma hakkına sahiptir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Sulh ceza hâkimi soruşturma yaparken Cumhuriyet savcısı devre dışı mı kalır?
Cevap: Hayır. Hâkimin yürüttüğü soruşturma, savcının yetkilerini ortadan kaldırmaz; acil durumlarda yetkiyi geçici olarak devralır.
Soru 2: Şüpheli sulh ceza hâkimine nasıl savunma yapabilir?
Cevap: Şüpheli, müdafi aracılığıyla veya doğrudan hâkimin önünde savunma yapabilir ve dosyayı inceleme hakkına sahiptir.
Soru 3: Mağdur sulh ceza hâkimine başvurabilir mi?
Cevap: Evet. Mağdur, ihbar ve şikâyetlerde bulunabilir, ifade verebilir ve haklarını korumak için avukat desteği alabilir.
Soru 4: Alanında uzman bir ceza avukatı neden önemlidir?
Cevap: Sulh ceza hâkiminin yürüttüğü soruşturmalarda hak kaybını önlemek, savunmayı güçlendirmek ve tazminat taleplerini etkin kılmak için uzman avukat desteği şarttır.
Sonuç
CMK m.163, sulh ceza hâkimine belirli acil durumlarda soruşturma yürütme yetkisi tanırken, tarafların haklarının korunması birincil öneme sahiptir. Şüpheli/sanık ve mağdur, haklarını korumak için dosya inceleme, savunma ve hukuki destek haklarını etkin şekilde kullanmalıdır. Uzman ceza avukatı desteği, soruşturma sürecinde hak kaybını önlemek açısından kritik bir role sahiptir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.
