Ankara Ceza Avukatı Avukat Necmettin İlhan [İLHAN HUKUK BÜROSU], ağır ceza avukatları ile ceza davaları konusunu kapsamlı bir bakış açısıyla ele alıyor.
Suçun niteliğinin değişmesi
Madde 226 – (1) Sanık, suçun hukukî niteliğinin değişmesinden önce haber verilip de savunmasını yapabilecek bir hâlde bulundurulmadıkça, iddianamede kanunî unsurları gösterilen suçun değindiği kanun hükmünden başkasıyla mahkûm edilemez.
(2) Cezanın artırılmasını veya cezaya ek olarak güvenlik tedbirlerinin uygulanmasını gerektirecek hâller, ilk defa duruşma sırasında ortaya çıktığında aynı hüküm uygulanır.
(3) Ek savunma verilmesini gerektiren hâllerde istem üzerine sanığa ek savunmasını hazırlaması için süre verilir.
(4) (Değişik:14/11/2024-7532/16 md.) Yukarıdaki fıkralarda yazılı bildirimler, sanığa ve varsa müdafie yapılır. Müdafii sanığa tanınan haklardan onun gibi yararlanır. Sanığın dosyada var olan son adresine bildirim yapılamaması veya bildirime rağmen duruşmaya gelmemesi halinde müdafie yapılan bildirimler yeterli kabul edilir.
Suçun Niteliğinin Değişmesi (CMK m. 226)
Giriş
Ceza muhakemesi hukukunda adil yargılanma hakkı, sanığın suçlama hakkında zamanında bilgilendirilmesi ve savunmasını yapabilmesi ilkesine dayanmaktadır. Bu bağlamda 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 226. maddesi, suçun hukuki niteliğinin değişmesi hâlinde uygulanacak usulü düzenlemektedir. Bu hüküm, sanığın sürpriz kararlarla karşılaşmamasını, savunma hakkının kısıtlanmamasını ve yargılamanın adil şekilde yürütülmesini sağlamayı amaçlamaktadır.
CMK m. 226’nın İçeriği
CMK m. 226’ya göre:
- Sanık, suçun hukuki niteliğinin değiştiğinden haberdar edilmeden ve savunmasını yapma imkânı verilmeden, iddianamede belirtilen suçun dışında başka bir hükümle mahkûm edilemez.
- Cezanın artırılmasını veya güvenlik tedbirlerinin uygulanmasını gerektiren hâller, ilk defa duruşmada ortaya çıksa dahi aynı usule tabidir.
- Ek savunma verilmesi gereken hâllerde, sanığın talebi üzerine ek süre tanınmalıdır.
- Yapılacak bildirimler hem sanığa hem müdafiine yapılır; sanığın bulunmaması durumunda müdafiye yapılan bildirim yeterli kabul edilir.
Bu düzenleme, hem savunma hakkının korunmasını hem de yargılamanın şeffaf ve adil şekilde yürütülmesini sağlamaktadır.
Suçun Niteliğinin Değişmesi Kavramı
“Suçun niteliğinin değişmesi”, iddianamede gösterilen fiilin, yargılama sürecinde farklı bir suç tipiyle örtüşmesi durumudur. Örneğin:
- İddianamede basit yaralama olarak nitelendirilen bir fiilin, yargılama sırasında neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama olarak değerlendirilmesi,
- Basit tehdit olarak nitelendirilen bir fiilin, silahla tehdit kapsamında değerlendirilmesi.
Bu gibi durumlarda, mahkeme doğrudan hüküm kuramaz; sanığa değişen suç vasfı bildirilip savunmasını yapması için fırsat tanınmalıdır.
Yargıtay Uygulaması
Yargıtay içtihatlarında, CMK m. 226’nın temel amacının savunma hakkını güvence altına almak olduğu vurgulanmaktadır. Yüksek Mahkeme’ye göre:
- Suç vasfının değişmesi halinde ek savunma hakkı verilmeden mahkûmiyet kararı verilmesi hukuka aykırıdır.
- Sanığın sürpriz bir şekilde farklı bir suçtan cezalandırılması, adil yargılanma hakkının ihlali niteliğindedir.
- Müdafiye yapılan tebligatın yeterli kabul edilmesi, savunma hakkının etkin kullanımını sağlamak açısından önem taşır.
Şüpheli/Sanık Açısından Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Ek savunma hakkı talep edilmeli: Suç vasfı değiştiğinde mutlaka ek savunma için süre talep edilmelidir.
- Müdafi ile iletişim: Müdafinin bildirimleri takip etmesi ve duruşmalara katılması hayati önemdedir.
- Hakların bilinmesi: CMK m. 226 gereğince sanık, iddianamede belirtilmeyen suçtan doğrudan mahkûm edilemez.
Mağdur/Müşteki Açısından Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar
- Farklı suç vasfı talebi: Mağdur, duruşma sırasında olayın iddianamede gösterilenden farklı bir suç oluşturduğunu düşünüyorsa, mahkemeden bu yönde değerlendirme yapmasını talep edebilir.
- Hak kaybını önleme: Mağdurun avukatı, sanığın suç vasfı değişen fiil nedeniyle daha ağır bir ceza ile karşı karşıya kalabileceğini mahkemeye hatırlatabilir.
- Bilgilendirme hakkı: Suç vasfının değişmesi mağdurun da dava sürecini yakından takip etmesini gerektirir.
Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar
- Mahkemelerin, savunma hakkını ihlal ederek ek savunma vermeden hüküm kurması, Yargıtay tarafından bozma sebebi sayılmaktadır.
- Tebligatın yalnızca sanığa yapılması ve müdafiye yapılmaması, savunma hakkının etkin kullanımını engelleyebilmektedir.
- Ek savunma için süre verilmemesi, usul hatası olarak değerlendirilmektedir.
Sonuç
CMK m. 226, ceza muhakemesinde adil yargılanma hakkının güvencelerinden biridir. Suçun niteliği değiştiğinde sanık veya müdafiine gerekli bildirim yapılmalı, ek savunma hakkı tanınmalı ve böylece savunma hakkının kısıtlanması önlenmelidir. Mağdur açısından ise suç vasfı değişikliğinin takip edilmesi ve hak kaybına yol açmaması önem arz etmektedir.
Sık Sorulan Sorular (SSS)
1. Suçun niteliği değiştiğinde sanığa mutlaka süre verilir mi?
Evet. Sanığın talepte bulunması halinde ek savunmasını hazırlaması için süre verilmesi zorunludur.
2. Müdafiye yapılan bildirim, sanığa yapılan bildirim yerine geçer mi?
Evet. CMK m. 226/4 gereğince sanığın bulunmaması halinde müdafiye yapılan bildirim yeterlidir.
3. Ek savunma verilmeden mahkeme hüküm kurarsa ne olur?
Yargıtay uygulamasına göre bu durum bozma sebebi teşkil eder.
4. Mağdur suç vasfının değişmesini talep edebilir mi?
Evet. Mağdur veya vekili, fiilin farklı bir suç oluşturduğunu mahkemeye bildirebilir.
5. Suç vasfının değişmesi hangi suçlarda daha çok gündeme gelir?
Genellikle yaralama, tehdit, hırsızlık, dolandırıcılık gibi suçlarda suçun vasfı duruşma sırasında değişebilmektedir.
Kaynakça
- Centel, N., Zafer, H. & Çakmut, Ö. (2023). Ceza Muhakemesi Hukuku. Beta Yayıncılık.
- Yenisey, F. & Nuhoğlu, A. (2022). Ceza Muhakemesi Hukuku. Seçkin Yayıncılık.
- 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu.
| Ankara Ağır Ceza Avukatı İletişim Bilgileri | ||
| ✅ | Ankara Ağır Ceza Avukatı: | Avukat Necmettin İlhan |
| ✅ | Telefon : | 0312 4671882 – 0505 3522337 |
| ✅ | Adres: | Yeni Bağlıca Mah. Etimesgut Blv. No:90/B Qule Bağlıca İş Merkezi No:20 Etimesgut/Ankara |
| ✅ | Mail: | ncm.ilhan@gmail.com.tr |
| ✅ | Hizmet Alanları: | Ağır Cezalık Suçlar, Ağır Ceza Davaları, Ceza Hukuku |
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.