Şüphelinin veya sanığın müdafi seçimi
Madde 149 – (1) Şüpheli veya sanık, soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında bir veya birden fazla müdafiin yardımından yararlanabilir; kanunî temsilcisi varsa, o da şüpheliye veya sanığa müdafi seçebilir.
(2) Soruşturma evresinde, ifade almada en çok üç avukat hazır bulunabilir. (Ek cümle: 3/10/2016-KHK-676/1 md.; Aynen kabul: 1/2/2018-7070/1 md.) Örgüt faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar bakımından yürütülen kovuşturmalarda, duruşmada en çok üç avukat hazır bulunabilir.
(3) Soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında avukatın, şüpheli veya sanıkla görüşme, ifade alma veya sorgu süresince yanında olma ve hukukî yardımda bulunma hakkı engellenemez, kısıtlanamaz.
Şüpheli ve Sanığın Müdafi Seçimi: CMK m.149 Çerçevesinde Hukuki Analiz
Giriş
Ceza muhakemesi sürecinde, şüpheli ve sanıkların adil yargılanma hakkının korunması büyük önem taşımaktadır. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) m.149, şüpheli ve sanıkların müdafi seçme ve hukuki yardım alma haklarını güvence altına alır. Bu hak, hem soruşturma hem de kovuşturma aşamalarında etkin bir savunma hakkının temelini oluşturur. Makalemizde, müdafi seçimi, avukatın görevleri, sınırları ve mağdur/zarar görenlerin süreçteki hak ve yükümlülükleri ele alınacaktır.
1. Müdafi Seçimi Hakkı
1.1 Şüpheli ve Sanıklar
CMK m.149 uyarınca, şüpheli veya sanık, soruşturma ve kovuşturmanın her aşamasında bir veya birden fazla avukattan hukuki yardım alabilir. Kanuni temsilcisi olan şüpheli/sanıklar için, temsilci de müdafi seçme yetkisine sahiptir.
- Soruşturma aşaması: İfade alma sırasında en fazla üç avukat hazır bulunabilir.
- Kovuşturma aşaması: Özellikle örgüt suçlarında duruşmada en fazla üç avukat bulunabilir.
- Engellenemez hak: Avukatın şüpheli veya sanıkla görüşme, ifade alma ve sorgu sırasında yanında bulunma hakkı kısıtlanamaz.
Bu düzenleme, savunma hakkının etkinliğini ve adil yargılanma ilkesinin korunmasını amaçlamaktadır (Ersoy, 2021).
1.2 Mağdurlar ve Suçtan Zarar Görenler
Şüpheli ve sanıkların aksine, mağdur ve suçtan zarar görenler, doğrudan müdafi seçme hakkına sahip olmasa da:
- Hukuki temsilci veya avukat aracılığıyla haklarını koruyabilir,
- Tazminat taleplerini takip edebilir,
- Soruşturma ve kovuşturma süreçlerinde etkin katılım sağlayabilir (CMK m.237, m.238).
Bu nedenle, mağdurların da alanında uzman ceza avukatından danışmanlık alması süreçte hak kayıplarını önler.
2. Avukatın Görev ve Sorumlulukları
2.1 Hukuki Yardım ve Temsil
Avukat, şüpheli veya sanığın:
- İfade alma ve sorgu süreçlerine katılmasını,
- Haklarının hatırlatılmasını,
- Gerekli savunmayı yapmasını sağlar.
2.2 Soruşturma ve Duruşmada Hazırlık
- Soruşturma aşamasında, avukat en fazla üç kişi ile birlikte şüpheliyi temsil edebilir.
- Örgüt suçlarında duruşmada en fazla üç avukat hazır bulunabilir.
- Avukatın, görüşme ve ifade alma sürecindeki engellenemez hakları, sürecin hukuka uygunluğu açısından kritik öneme sahiptir.
3. Şüpheli ve Sanıkların Dikkat Etmesi Gereken Noktalar
- Müdafi seçimi: Kendi hukuki durumunu bilen bir avukatla çalışmak önemlidir.
- Görüşme hakkı: Avukatın ifade ve sorgu sırasında yanında bulunmasını talep edebilir.
- Birden fazla avukat: Kanuni sınırlar (maks. 3) aşılmamalıdır.
- Hakların hatırlatılması: Avukat, şüpheli/sanığın haklarını hatırlatma yükümlülüğüne sahiptir.
4. Mağdur ve Suçtan Zarar Görenlerin Yapması Gerekenler
- Hukuki danışmanlık: Alanında uzman bir ceza avukatından yardım alınmalıdır.
- Tazminat ve şikâyet hakkı: Süreler ve yöntemler açısından avukat desteği ile başvuru yapılmalıdır.
- Soruşturma süreçlerinde etkin katılım: Mağdur, avukatı aracılığıyla ifadeye çağrılabilir, delil sunabilir.
5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Şüpheli, soruşturma aşamasında kaç avukatla temsil edilebilir?
Cevap: En fazla üç avukat; örgüt suçları özelinde duruşmada da üç avukat sınırı geçerlidir.
Soru 2: Avukat, şüpheli veya sanığın yanında olmaktan engellenebilir mi?
Cevap: Hayır, CMK m.149/3 uyarınca avukatın ifade veya sorgu sırasında yanında bulunma ve hukuki yardım hakkı engellenemez.
Soru 3: Mağdurlar müdafi seçebilir mi?
Cevap: Hayır, ancak mağdur veya müşteki, haklarını korumak için avukat tutabilir.
Soru 4: Kanuni temsilci müdafi seçebilir mi?
Cevap: Evet, şüphelinin veya sanığın kanuni temsilcisi, şüpheli adına müdafi seçebilir.
6. Sonuç ve Öneriler
CMK m.149, şüpheli ve sanıkların adil yargılanma ve savunma haklarını güvence altına almakta, avukatın rolünü hukuken belirlemektedir. Bu süreçte:
- Şüpheli ve sanıklar haklarını bilmelidir,
- Mağdurlar ve zarar görenler hukuki destek almalıdır,
- Uzman ceza avukatlarından danışmanlık almak, hukuki süreçte olası hak kayıplarını önler.
Bu çerçevede, savunmanın etkinliği ve hakların korunması, hem şüpheli/sanık hem de mağdur açısından kritik öneme sahiptir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.