Şüpheli veya sanığın salıverilme istemleri
Madde 104 – (1) Soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında şüpheli veya sanık salıverilmesini isteyebilir.
(2) Şüpheli veya sanığın tutukluluk hâlinin devamına veya salıverilmesine hâkim veya mahkemece karar verilir. Bu kararlara itiraz edilebilir.[1]
(3) Dosya bölge adliye mahkemesine veya Yargıtaya geldiğinde salıverilme istemi hakkındaki karar, bölge adliye mahkemesi veya Yargıtay ilgili dairesi veya Yargıtay Ceza Genel Kurulunca dosya üzerinde yapılacak incelemeden sonra verilir; bu karar re’sen de verilebilir.
Şüpheli ve Sanığın Salıverilme İstemleri: CMK Madde 104 Analizi
Giriş
Ceza yargılamasında tutukluluk, şüpheli veya sanığın temel haklarından olan özgürlüğü sınırlayan en ağır tedbirlerden biridir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Madde 104, şüpheli ve sanıkların her aşamada salıverilme talebinde bulunabilmesini düzenlemektedir. Bu madde, özgürlüğün korunması ve tutukluluk tedbirinin keyfi uygulanmasının önüne geçilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Makalemizde, CMK 104 kapsamında şüpheli/sanıkların hakları, sürecin işleyişi ve suçtan zarar gören/mağdur/müşteki açısından salıverilme taleplerinin ele alınması detaylandırılmıştır.
1. CMK Madde 104’ün Hükümleri ve Uygulama Alanı
Madde 104, şüpheli veya sanığın soruşturma ve kovuşturma evrelerinin her aşamasında salıverilme talebinde bulunabileceğini açıkça düzenler. Hükümlerin özeti şöyledir:
- Her aşamada talep hakkı: Şüpheli veya sanık, tutukluluk devam ederken veya yargılama sürecinin herhangi bir evresinde salıverilmesini talep edebilir.
- Hâkim veya mahkeme kararı: Salıverilme taleplerine ilişkin kararlar hâkim veya mahkeme tarafından verilir. Bu kararlara itiraz mümkündür.
- Dosyanın üst mahkemeye taşınması: Dosya Bölge Adliye Mahkemesi veya Yargıtay’a ulaştığında salıverilme talebi ilgili Daire veya Ceza Genel Kurulu tarafından dosya üzerinden incelenerek karara bağlanır. Bu kararlar re’sen de verilebilir.
2. Şüpheli ve Sanık Perspektifi
2.1 Talep Süreci
Şüpheli veya sanık, tutukluluk tedbirinin devam edip etmediğini sorgulayarak, özgürlüğüne kavuşmak için CMK 104 kapsamında talepte bulunabilir. Bu talep yazılı veya sözlü olarak yapılabilir ve mutlaka gerekçeli bir başvuru ile desteklenmelidir.
2.2 Hâkim Kararına İtiraz
Talep reddedildiğinde, şüpheli veya sanık itiraz hakkını kullanabilir. İtiraz süreci, dosyanın bağlı bulunduğu mahkeme veya hâkimlik aracılığıyla yürütülür. Bu süreçte hukuki temsilci olarak ceza avukatı desteği almak, taleplerin doğru biçimde iletilmesi ve gerekçelerin ikna edici bir şekilde sunulması açısından kritik öneme sahiptir.
2.3 Üst Mahkeme İncelemesi
Dosya Bölge Adliye Mahkemesi veya Yargıtay’a geldiğinde, salıverilme talebi dosya üzerinden inceleme yoluyla karara bağlanır. Bu aşamada re’sen de karar verilebilir, yani mahkeme başvurunun yapılmasını beklemeksizin süreci başlatabilir.
3. Suçtan Zarar Gören / Mağdur / Müşteki Perspektifi
Salıverilme talepleri sadece şüpheli/sanık haklarını değil, mağdur haklarını da ilgilendirir:
- Bilgilendirilme hakkı: Mağdur veya müşteki, şüpheli/sanığın salıverilmesi taleplerinden haberdar edilmelidir.
- Görüş bildirme: Mağdur, özellikle tehdit veya şüphelinin tekrar suç işleme riski bulunması durumunda mahkemeye durumu bildirebilir.
- İtiraz ve itirazın sınırları: Mağdur, salıverilme kararına doğrudan itiraz edemez; ancak talep ve delil sunarak karar sürecine etki edebilir.
4. Uzman Ceza Avukatı Desteğinin Önemi
Salıverilme süreçleri hukuki karmaşıklığı ve zaman sınırlamaları nedeniyle, şüpheli, sanık veya mağdur açısından profesyonel destek gerektirir. Uzman ceza avukatı:
- Talebin gerekçesini hukuki temellerle destekler.
- Mahkeme süreçlerini takip eder ve zamanında itiraz yollarını kullanır.
- Mağdurun haklarının korunmasını sağlar ve dosyanın etkin bir şekilde incelenmesini temin eder.
5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Şüpheli veya sanık, tutukluluk kararına her zaman itiraz edebilir mi?
C1: Evet, CMK 104 kapsamında her aşamada salıverilme talebinde bulunabilir ve reddedilmesi durumunda itiraz edebilir.
S2: Salıverilme talebi için belirli bir süre var mı?
C2: Kanun özel bir süre sınırlaması getirmemektedir. Talep, tutukluluk devam ettiği sürece yapılabilir.
S3: Mağdur salıverilme sürecinde itiraz edebilir mi?
C3: Doğrudan itiraz hakkı yoktur; ancak görüş bildirerek ve delil sunarak sürece katılabilir.
S4: Üst mahkemede karar re’sen verilebilir mi?
C4: Evet, Bölge Adliye Mahkemesi veya Yargıtay, salıverilme talebini dosya üzerinden re’sen inceleyebilir.
6. Sonuç
CMK 104, şüpheli ve sanığın özgürlüğünü güvence altına alan kritik bir düzenlemedir. Salıverilme talepleri sadece şüpheli/sanık açısından değil, mağdur/müşteki haklarının korunması açısından da önemlidir. Bu süreçlerin doğru yürütülmesi ve hak kayıplarının önlenmesi için alanında uzman bir ceza avukatından destek almak zorunludur. Mahkemeler, talebin gerekçelerini ve delil durumunu dikkate alarak özgürlüğü sınırlayan tedbirlerin adil ve ölçülü biçimde uygulanmasını sağlar.
[1] 20/11/2017 tarihli ve 696 sayılı KHK’nin 93 üncü maddesiyle bu fıkrada yer alan “Ret kararına” ibaresi “Bu kararlara” şeklinde değiştirilmiş, daha sonra bu hüküm 1/2/2018 tarihli ve 7079 sayılı Kanunun 88 inci maddesiyle aynen kabul edilerek kanunlaşmıştır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.