Ankara Ceza Avukatı Avukat Necmettin İlhan [İLHAN HUKUK BÜROSU], ağır ceza avukatları ile ceza davaları konusunu kapsamlı bir bakış açısıyla ele alıyor.
Şüpheli veya sanıkla ilgili arama
Madde 116 – (1) Yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda makul şüphe varsa; şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona ait diğer yerler aranabilir.[1]
Diğer kişilerle ilgili arama
Madde 117 – (1) Şüphelinin veya sanığın yakalanabilmesi veya suç delillerinin elde edilebilmesi amacıyla, diğer bir kişinin de üstü, eşyası, konutu, işyeri veya ona ait diğer yerler aranabilir.
(2) Bu hâllerde aramanın yapılması, aranılan kişinin veya suçun delillerinin belirtilen yerlerde bulunduğunun kabul edilebilmesine olanak sağlayan olayların varlığına bağlıdır.
(3) Bu sınırlama, şüphelinin veya sanığın bulunduğu yerler ile, izlendiği sırada girdiği yerler hakkında geçerli değildir.
Ceza Muhakemesi Hukukunda Şüpheli veya Sanıkla İlgili Arama ve Diğer Kişilerle İlgili Arama
Giriş
Ceza muhakemesi hukukunda arama, hem şüpheli veya sanığın yakalanması hem de suç delillerine ulaşılması amacıyla uygulanan önemli bir koruma tedbiridir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) özellikle m.116 ve m.117 hükümleriyle, aramanın kime yönelik olacağı ve hangi koşullarda yapılabileceği hususunu düzenlemiştir. Bu düzenlemeler, kişi hürriyeti, özel hayatın gizliliği ve konut dokunulmazlığı gibi Anayasa ile güvence altına alınan temel hak ve özgürlüklerle yakından ilişkilidir.
Bu çalışmada CMK m.116 ve m.117 çerçevesinde şüpheli/sanıkla ilgili arama ve üçüncü kişilerle ilgili arama ayrıntılı olarak incelenecek; mağdur, müşteki ve suçtan zarar görenlerin hakları ile birlikte şüpheli/sanığın dikkat etmesi gereken noktalar ele alınacaktır.
1. Şüpheli veya Sanıkla İlgili Arama (CMK m.116)
1.1. Hukuki Dayanak ve Amacı
CMK m.116’ya göre, yakalanabileceği veya suç delillerinin elde edilebileceği hususunda makul şüphe bulunması halinde, şüphelinin veya sanığın üstü, eşyası, konutu, işyeri ya da ona ait diğer yerlerde arama yapılabilir.
Bu düzenlemenin amacı:
- Şüphelinin/sanığın yakalanmasını sağlamak,
- Suç delillerine ulaşmak,
- Delillerin karartılmasını önlemektir.
1.2. Makul Şüphe Kavramı
“Makul şüphe”, somut olgulara dayalı, objektif bir değerlendirmeyi gerekli kılar. Salt ihbar veya soyut şüphe yeterli değildir; kolluk kuvvetleri ve hâkim, aramanın gerekliliğini somut delillerle desteklemelidir.
1.3. Şüpheli veya Sanığın Hakları
Şüpheli veya sanık arama sırasında:
- Aramanın usule uygun yapılmasını talep edebilir.
- Aramanın hâkim kararıyla yapılmasını isteyebilir (gecikmesinde sakınca bulunan hâller hariç).
- Arama işlemi sırasında hazır bulunma hakkına sahiptir.
- Arama sonucunda el konulan eşya için tutanak düzenlenmesini talep edebilir.
2. Diğer Kişilerle İlgili Arama (CMK m.117)
2.1. Hukuki Çerçeve
CMK m.117, şüpheli veya sanığın değil, üçüncü kişilerin üzerinde veya eşyalarında arama yapılmasını düzenler. Bu durumda arama, yalnızca:
- Şüphelinin/sanığın yakalanabilmesi,
- Suç delillerinin elde edilebilmesi amacıyla yapılabilir.
2.2. Aramanın Şartları
Üçüncü kişilerle ilgili arama yapılabilmesi için:
- Somut olayların varlığı aranır (örneğin, şüphelinin bir eve girdiğinin görülmesi).
- Hakim kararı gereklidir (gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde savcı emri yeterlidir).
- Sınırlılık ilkesi geçerlidir. Şüphelinin bulunduğu veya girdiği yerlerde, ayrıca suçun işlendiği veya delillerin saklandığı makul görülen alanlarda arama yapılabilir.
2.3. Üçüncü Kişilerin Hakları
- Arama sırasında hazır bulunabilirler.
- Aramanın sınırlarının aşılmamasını talep edebilirler.
- El konulan eşyaları için teslim belgesi alabilirler.
3. Yargıtay Uygulaması
Yargıtay, arama işlemlerinde “makul şüphe” kavramına sıkı şekilde vurgu yapmaktadır. Hukuka aykırı yapılan aramalar sonucunda elde edilen delillerin “zehirli ağacın meyvesi” ilkesi gereğince hükme esas alınamayacağını istikrarlı şekilde kabul etmektedir.
4. Mağdur, Müşteki ve Suçtan Zarar Görenler Açısından Arama
Arama işlemi yalnızca şüpheli veya sanık lehine değil, aynı zamanda mağdur ve müşteki lehine de işlevseldir. Çünkü:
- Delillerin toplanması, mağdurun haklarının korunması açısından önemlidir.
- Mağdur, aramanın sonucunda elde edilen delillerle dava sürecinde daha etkin bir şekilde temsil edilebilir.
5. Uygulamada Şüpheli, Sanık ve Mağdurların Yapması Gerekenler
5.1. Şüpheli ve Sanık İçin
- Arama kararının usule uygun olup olmadığını sorgulamalıdır.
- Tutanaklara itiraz edebilmelidir.
- Haklarının ihlal edildiğini düşünüyorsa, derhal avukatıyla iletişime geçmelidir.
5.2. Mağdur, Müşteki ve Suçtan Zarar Gören İçin
- Arama sonucunda elde edilen delilleri inceleme hakkını kullanmalıdır.
- Şüphelinin yakalanması ve delillerin toplanması için süreci takip etmelidir.
- Ceza avukatı desteği alarak, sürecin usule uygun yürütülmesini sağlamalıdır.
6. Uzman Avukat Desteğinin Önemi
Arama işlemleri, usule aykırılık ihtimali yüksek olan koruma tedbirlerindendir. Bu nedenle, hem şüpheli/sanık hem de mağdur/müşteki açısından, uzman bir ceza avukatının desteği büyük önem taşır. Avukat, hem hak ihlallerini önleyebilir hem de delillerin hukuka uygun şekilde elde edilmesini sağlayabilir.
Sonuç
CMK m.116 ve m.117 hükümleri, ceza muhakemesi hukukunda arama tedbirini ayrıntılı şekilde düzenlemektedir. Bu hükümlerle, şüpheli ve sanığın yanı sıra üçüncü kişilerin haklarının da korunması amaçlanmaktadır. Ancak uygulamada hak kayıplarının yaşanmaması için hem şüpheli/sanıkların hem de mağdurların profesyonel destek almaları, özellikle ceza hukuku alanında uzman bir avukatla süreci yürütmeleri kritik öneme sahiptir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1. Şüphelinin evinde arama yapılabilmesi için hangi şartlar gerekir?
Makul şüphe bulunmalı ve hâkim kararı alınmalıdır. Ancak gecikmesinde sakınca bulunan hâllerde Cumhuriyet savcısının yazılı emriyle de arama yapılabilir.
2. Üçüncü kişilerin evinde arama yapılabilir mi?
Evet, şüphelinin yakalanması veya suç delillerine ulaşılması amacıyla yapılabilir. Ancak bunun için somut olgulara dayalı makul şüphe şarttır.
3. Hukuka aykırı yapılan arama sonucunda elde edilen deliller kullanılabilir mi?
Hayır. Yargıtay’ın yerleşik içtihatlarına göre, hukuka aykırı aramalar sonucu elde edilen deliller hükme esas alınamaz.
4. Arama sırasında avukat hazır bulunabilir mi?
Evet, şüpheli, sanık veya üçüncü kişiler avukatlarının arama sırasında hazır bulunmasını talep edebilir.
5. Mağdurun arama işlemlerinde rolü nedir?
Mağdur doğrudan arama yaptıramaz; ancak delillerin korunması ve toplanması amacıyla süreci takip ederek haklarını koruyabilir.
Kaynakça
- Ceza Muhakemesi Kanunu, 5271 sayılı Kanun.
- Anayasa, 1982 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası.
- Centel, N., Zafer, H., & Çakmut, Ö. (2023). Ceza Muhakemesi Hukuku. Beta Yayıncılık.
- Yenisey, F., & Nuhoğlu, A. (2022). Ceza Muhakemesi Hukuku. Seçkin Yayıncılık.
- Artuk, M. E., Gökcen, A., & Yenidünya, A. C. (2022). Ceza Muhakemesi Hukuku. Adalet Yayınevi.
[1] 21/2/2014 tarihli ve 6526 sayılı Kanunun 9 uncu maddesiyle, bu fıkrada yer alan “makul” ibaresi “somut delillere dayalı kuvvetli” şeklinde değiştirilmiş, daha sonra 2/12/2014 tarihli ve 6572 sayılı Kanunun 40 ıncı maddesiyle bu fıkrada yer alan “somut delillere dayalı kuvvetli” ibaresi “makul” şeklinde değiştirilmiştir.
| Ankara Ağır Ceza Avukatı İletişim Bilgileri | ||
| ✅ | Ankara Ağır Ceza Avukatı: | Avukat Necmettin İlhan |
| ✅ | Telefon : | 0312 4671882 – 0505 3522337 |
| ✅ | Adres: | Yeni Bağlıca Mah. Etimesgut Blv. No:90/B Qule Bağlıca İş Merkezi No:20 Etimesgut/Ankara |
| ✅ | Mail: | ncm.ilhan@gmail.com.tr |
| ✅ | Hizmet Alanları: | Ağır Cezalık Suçlar, Ağır Ceza Davaları, Ceza Hukuku |
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.
