Tanığa ilk önce sorulacak hususlar ve tanığın korunması
Madde 58 – (1) Tanığa, ilk önce adı, soyadı, yaşı, işi ve yerleşim yeri, işyerinin veya geçici olarak oturduğu yerin adresi, varsa telefon numaraları sorulur. Gerekirse tanıklığına ne dereceye kadar güvenilebileceği hakkında hâkimi aydınlatacak durumlara, özellikle şüpheli, sanık veya mağdur ile ilişkilerine dair sorular yöneltilir.
(2) Tanık olarak dinlenecek kişilerin kimliklerinin ortaya çıkması kendileri veya yakınları açısından ağır bir tehlike oluşturacaksa; kimliklerinin saklı tutulması için gerekli önlemler alınır. Kimliği saklı tutulan tanık, tanıklık ettiği olayları hangi sebep ve vesile ile öğrenmiş olduğunu açıklamakla yükümlüdür. Kimliğinin saklı tutulması için, tanığa ait kişisel bilgiler, Cumhuriyet savcısı, hâkim veya mahkeme tarafından muhafaza edilir.
(3) Hazır bulunanların huzurunda dinlenmesi, tanık için ağır bir tehlike teşkil edecek ve bu tehlike başka türlü önlenemeyecekse ya da maddî gerçeğin ortaya çıkarılması açısından tehlike oluşturacaksa; hâkim, hazır bulunma hakkına sahip bulunanlar olmadan da tanığı dinleyebilir. Tanığın dinlenmesi sırasında ses ve görüntülü aktarma yapılır. Soru sorma hakkı saklıdır.
(4) Tanıklık görevinin yapılmasından sonra, kişinin kimliğinin saklı tutulması veya güvenliğinin sağlanması hususunda alınacak önlemler, ilgili kanunda düzenlenir.
(5) İkinci, üçüncü ve dördüncü fıkra hükümleri, ancak bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili olarak uygulanabilir.
Tanığa İlk Sorulacak Hususlar ve Tanığın Korunması: CMK Madde 58’in Analizi
Giriş
Ceza muhakemesinde tanık beyanları, maddî gerçeğin ortaya çıkarılmasında hayati öneme sahiptir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 58. maddesi, tanığa öncelikle sorulacak hususları ve tanığın korunmasına yönelik usulleri düzenlemektedir. Bu düzenlemeler, hem adil yargılanma ilkesi hem de tanığın güvenliği açısından kritik öneme sahiptir (Aydın, 2021). Makalenin amacı, CMK 58 kapsamında tanığın beyan alma sürecini, korunma yöntemlerini, şüpheli/sanık ve mağdur açısından yükümlülükleri ve uygulamada dikkat edilmesi gereken noktaları detaylandırmaktır.
Tanığa İlk Önce Sorulacak Hususlar
CMK 58/1’e göre, tanığa ilk önce aşağıdaki temel bilgiler sorulur:
- Adı ve soyadı
- Yaşı
- Mesleği ve işyeri
- Yerleşim yeri ve geçici ikamet adresi
- Telefon numarası ve iletişim bilgileri
Bunların yanı sıra hâkim, tanığın şüpheli, sanık veya mağdur ile ilişkilerini, tanıklığının güvenilirliğini etkileyebilecek diğer durumları da sorgulayabilir. Bu bilgiler, mahkemenin tanığın beyanını değerlendirirken dikkate alacağı güvenilirlik kriterlerinin tespitini sağlar (Yılmaz, 2020).
Tanığın Kimliğinin Korunması
CMK 58/2-5 hükümleri, tanığın kimliğinin ve güvenliğinin korunmasına ilişkin özel düzenlemeleri içerir:
1. Kimliğin Saklı Tutulması
Tanığın kimliğinin ortaya çıkması, kendisi veya yakınları için ağır bir tehlike oluşturuyorsa, mahkeme veya Cumhuriyet savcısı gerekli önlemleri alır. Bu durumda:
- Tanık, tanıklık ettiği olayları hangi sebep ve vesile ile öğrendiğini açıklamakla yükümlüdür.
- Tanığa ait kişisel bilgiler yalnızca hâkim veya savcı tarafından muhafaza edilir.
2. Huzurda Dinleme Yöntemleri
Tanığın mahkeme salonunda hazır bulunması, hayati tehlike veya maddî gerçeğin ortaya çıkmasının engellenmesi riskini doğuruyorsa:
- Hâkim, tanığı hazır bulunanlar olmadan dinleyebilir.
- Ses ve görüntü aktarımı yapılabilir.
- Tarafların soru sorma hakları saklıdır.
3. Örgüt Suçları ve Tanık Koruma
Kimliğin saklı tutulması ve güvenlik önlemleri, özellikle bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarda uygulanır. Bu düzenleme, örgütsel baskı ve sindirme girişimlerini önlemeye yöneliktir (Koçak, 2022).
Şüpheli/Sanıklar ve Mağdurların Tanıklık Sürecinde Hak ve Yükümlülükleri
1. Şüpheli ve Sanıklar
- Tanıkların beyanlarını etkileyebilecek davranışlardan kaçınmalıdır.
- Tanıkların kimliğini öğrenmeye veya tehlikeye atmaya yönelik girişimlerde bulunmamalıdır.
- Haklarının korunması ve beyan süreçlerinde yasal sınırları öğrenmek için alanında uzman ceza avukatı ile çalışmalıdır.
2. Mağdur/Müşteki
- Tanığın kimliğinin saklı tutulmasını talep edebilir.
- Tanığın beyanlarının güvenli bir ortamda alınması için mahkemeye bildirimde bulunabilir.
- Tanık koruma önlemlerinin etkin bir şekilde uygulanmasını sağlamak amacıyla ceza avukatıyla hareket etmelidir.
Uygulamada Öne Çıkan Hususlar
- Tanığın kimlik ve iletişim bilgilerinin hassasiyetle korunması gerekir.
- Tanığın beyanının güvenliği, maddî gerçeğin ortaya çıkmasını engellemeyecek şekilde sağlanmalıdır.
- Örgüt bağlantılı suçlarda tanık koruma önlemleri zorunlu hale gelir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Tanık, kimliğinin saklı tutulmasını talep edebilir mi?
Cevap: Evet. CMK 58/2 uyarınca, kimliğinin açıklanması kendisi veya yakınları için ağır tehlike oluşturuyorsa, mahkeme gerekli önlemleri alır.
Soru 2: Tanık, hazır bulunanların huzurunda dinlenmek istemezse ne olur?
Cevap: Hâkim, ses ve görüntü aktarımı ile tanığı hazır bulunanlardan ayrı olarak dinleyebilir.
Soru 3: Örgüt suçlarında tanık koruma önlemleri neden farklıdır?
Cevap: Örgütsel baskı ve tehdit olasılığı nedeniyle, tanığın güvenliğinin sağlanması ve kimliğinin saklanması önlemleri zorunludur.
Soru 4: Tanık koruma sürecinde hukuki danışmanlık gerekli midir?
Cevap: Evet. Hem tanığın haklarının korunması hem de sürecin hukuka uygun yürütülmesi için alanında uzman bir ceza avukatından destek alınması tavsiye edilir.
Sonuç
CMK 58, tanığın beyanının güvenli ve etkin şekilde alınmasını, aynı zamanda kimliğinin korunmasını amaçlamaktadır. Tanıkların korunması ve adil yargılama sürecinin sağlanması için şüpheli, sanık ve mağdurların yasal yükümlülüklerini bilmesi, sürece uygun hareket etmesi ve profesyonel hukuki destek alması kritik öneme sahiptir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.