Tanığa söylenecek şeyler ve sorulacak sorular
Madde 59 – (1) Tanık, dinlenmeden önce hakkında tanıklık yapacağı olayla ilgili olarak mahkeme başkanı veya hâkim tarafından, kendisine bilgi verilir; hazır olan sanık, tanığa gösterilir. Sanık hazır değilse kimliği açıklanır. Tanıktan, tanıklık edeceği konulara ilişkin bildiklerini söylemesi istenir ve tanıklık ederken sözü kesilmez.
(2) Tanıklık edilen konuları aydınlatmak, tamamlamak ve bilgilerinin dayandığı durumları gereğince değerlendirebilmek için tanığa ayrıca soru yöneltilebilir.
Tanığa Söylenecekler ve Sorulacak Sorular: Ceza Muhakemesinde Tanık Dinlemesi (CMK m.59)
Giriş
Ceza yargılamasında tanık, davanın en kritik unsurlarından biridir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) Madde 59, tanığın dinlenmesi öncesinde mahkeme tarafından bilgilendirilmesini ve tanıklık sırasında söz hakkının korunmasını düzenler. Tanığın doğru ve eksiksiz ifade vermesi, hukuki sürecin adil yürütülmesi için hayati öneme sahiptir (Kunter, 2020).
Bu makalede, tanığa söylenecek hususlar, sorulacak sorular, tanıklık sırasında dikkat edilmesi gerekenler, şüpheli/sanık ile mağdur/müştekinin rolü ve uzman avukat desteğinin önemi detaylı şekilde ele alınacaktır.
1. Tanığın Dinlenmesi Öncesi Bilgilendirilmesi
CMK m.59/1 uyarınca, tanığa önce hakkında tanıklık yapacağı olay ve söz konusu şüpheli/sanık hakkında bilgi verilmelidir. Bu bilgilendirme şu adımları içerir:
- Mahkeme başkanı veya hâkim, tanığın neyi bilmesi gerektiğini açıklar.
- Tanığın ifadesi sırasında sanık hazır ise tanığa gösterilir; hazır değilse kimliği açıklanır.
- Tanığa, tanıklık edeceği konulara dair bildiklerini eksiksiz anlatması gerektiği ifade edilir.
- Tanığın söz hakkı korunur; ifade sırasında kesilmez (Gözler, 2019).
1.1 Tanığın Bilgilendirilmesinde Amaç
Tanığın bilgilendirilmesinin amacı, hukuki sürecin şeffaflığını sağlamak ve ifade sırasında yanıltıcı veya eksik bilgi verilmesini önlemektir. Bilgilendirme, tanığın kendini daha güvende hissetmesini ve hatırladığı olayları doğru aktarabilmesini de sağlar.
2. Tanığa Yöneltilecek Sorular
CMK m.59/2’ye göre, tanığın ifadelerini aydınlatmak, tamamlamak ve dayandığı durumları değerlendirebilmek için ek sorular sorulabilir. Bu sorular, tanığın olayı ayrıntılarıyla anlatmasını ve mahkeme tarafından sağlıklı bir değerlendirme yapılmasını sağlar.
2.1 Temel Soru Başlıkları
- Olayın zamanı ve yeri
- Olayın gerçekleşme şekli
- Olay sırasında tanığın gözlemledikleri
- Olayın tarafları ve diğer tanıklarla ilişkisi
- Tanığın olaya dair belgeleri veya fiziksel kanıtları
2.2 Özel Durumlar
- Tanık olayla ilgili sadece sınırlı bilgiye sahipse, soru sınırlandırılabilir.
- Tanık, kendi çıkarına zarar verecek bilgiyi vermekten çekinebilir; bu durum tanıklıktan çekinme hakkı çerçevesinde değerlendirilir (Çakır, 2021).
3. Şüpheli/Sanık ve Mağdur/Müştekinin Rolü
Tanık ifadeleri, şüpheli/sanık ve mağdur/müşteki açısından farklı önem taşır.
3.1 Şüpheli/Sanık Açısından
- Tanık ifadeleri, savunmayı güçlendirmek veya savunmaya zarar vermemek için dikkatle dinlenmelidir.
- Tanıkla doğrudan iletişim yasaktır; tüm sorular mahkeme aracılığıyla yöneltilir.
- Şüpheli/sanık, ifade sırasında uzman ceza avukatıyla hazır bulunmalıdır (Kunt, 2018).
3.2 Mağdur/Müşteki Açısından
- Mağdur, tanık olarak dinlenecekse, olayın detaylarını hatırlayabildiği şekilde aktarmalıdır.
- Tanığın doğru ifade vermesi, mağdurun haklarının korunmasını sağlar.
- Mağdur/müşteki, tanıklık sırasında hukuki haklarını bilmek için uzman ceza avukatına danışmalıdır.
4. Tanığın Korunması ve Hakları
Tanık, ifade sırasında hem psikolojik hem de hukuki olarak korunmalıdır:
- Tanığın ifadesi kesilmeden alınır.
- Gerektiğinde mahkeme, tanığın güvenliğini sağlamak için koruma önlemleri alabilir.
- Tanık, yanlış beyanda bulunursa yalan tanıklık suçu ile karşı karşıya kalabileceğini bilir (Gözler, 2019).
5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Tanık, sanığı görmeden ifade verebilir mi?
Evet, sanık hazır değilse kimliği tanığa açıklanır, ancak tanık yüz yüze görmeden de ifade verebilir.
S2: Tanık ifadesi sırasında söz hakkı kesilebilir mi?
Hayır, tanığın sözü kesilmez; sadece ek sorular yöneltilir.
S3: Tanık yanlış bilgi verir veya çekinirse ne olur?
Yalan tanıklık suçundan cezai sorumluluk doğabilir. Çekinme durumu ise kanunda öngörülen şartlarda değerlendirilecektir.
S4: Tanık ifade verirken avukat bulundurabilir mi?
Tanığın kendisi için avukat bulundurması genellikle gerekmez; ancak şüpheli/sanık ve mağdur/müşteki avukatları hazır bulunmalıdır.
6. Uzman Ceza Avukatının Önemi
Tanık ifadeleri, ceza yargılamasının seyrini doğrudan etkiler. Bu nedenle:
- Hem şüpheli/sanık hem de mağdur/müşteki, ifade öncesinde uzman bir ceza avukatından hukuki danışmanlık almalıdır.
- Avukat, hakların korunması, tanıkla doğrudan iletişim kurulmasının engellenmesi ve doğru prosedürün takip edilmesi konularında yol gösterir (Kunter, 2020).
Sonuç
CMK m.59, tanığın doğru ve eksiksiz ifade vermesi ile yargılama sürecinin adil yürütülmesini amaçlar. Tanığa verilecek bilgi, yöneltilecek sorular ve tanığın korunması, yargılamanın güvenli ve etkili şekilde yürütülmesi için kritik önemdedir. Hem şüpheli/sanık hem de mağdur/müşteki, sürecin hukuki gerekliliklerine uygun hareket etmeli ve uzman ceza avukatı desteği almalıdır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.