Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı hâkimin reddi isteminin süresi
Madde 25 – (1) Tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerden dolayı bir hâkimin reddi, ilk derece mahkemelerinde sanığın sorgusu başlayıncaya; duruşmalı işlerde bölge adliye mahkemelerinde inceleme raporu ve Yargıtayda görevlendirilen üye veya tetkik hâkimi tarafından yazılmış olan rapor üyelere açıklanıncaya kadar istenebilir. Diğer hâllerde, inceleme başlayıncaya kadar hâkimin reddi istenebilir.
(2) Sonradan ortaya çıkan veya öğrenilen sebeplerle duruşma veya inceleme bitinceye kadar da hâkimin reddi istenebilir. Ancak bu istemin, ret sebebinin öğrenilmesinden itibaren yedi gün içinde yapılması şarttır.
Tarafsızlığını Şüpheye Düşürecek Sebeplerden Dolayı Hâkimin Reddi: CMK m.25 Analizi
Giriş
Ceza muhakemesinde hâkimin tarafsızlığı, adil yargılanma hakkının temel unsurlarından biridir. 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 25. maddesi, hâkimin tarafsızlığını şüpheye düşürecek sebeplerin varlığında, hem sanık hem de mağdur/suçtan zarar gören tarafından reddedilebilmesini düzenlemektedir. Bu düzenleme, yargı sürecinin şeffaflığını ve güvenilirliğini artırmayı hedeflemektedir.
Bu makalede, CMK m.25 kapsamında hâkimin reddi isteminin süresi, süreç içinde dikkat edilmesi gereken hususlar, şüpheli/sanık ve mağdur açısından uygulanacak prosedürler ile sıkça sorulan sorular ayrıntılı biçimde ele alınacaktır. Ayrıca, süreç boyunca alanında uzman bir ceza avukatından profesyonel destek alınmasının önemi vurgulanacaktır.
1. Hâkimin Reddi ve Tarafsızlık İlkesi
CMK 25. madde, hâkimin tarafsızlığını şüpheye düşüren durumların tespit edilmesi hâlinde, ilgili tarafın bu hâkimi reddedebilmesini düzenler. Tarafsızlık ilkesi, adil yargılanma hakkının (Anayasa m.36; AİHS m.6) ayrılmaz bir parçasıdır ve hâkimin reddi istemi bu hakkın korunmasını sağlar.
1.1 Tarafsızlığın Şüpheye Düşmesini Sağlayan Durumlar
- Hâkimin kişisel menfaati veya yakın ilişkiler nedeniyle davaya objektif yaklaşamayacağı durumlar
- Taraflar ile evlilik, vesayet veya kayyımlık ilişkisi bulunması
- Hâkimin suçtan zarar görmüş olması
- Hâkimin daha önce aynı dosyada görev alması
Bu sebepler, hâkimin reddi isteminde bulunulabilecek temel unsurları oluşturmaktadır.
2. Hâkimin Reddi İsteme Süresi
CMK m.25, hâkimin reddi istemine ilişkin süreleri iki ayrı kategori altında düzenlemiştir:
2.1 Normal Hâllerde Reddi İsteme Süresi
- İlk derece mahkemelerinde: Sanığın sorgusu başlamadan önce
- Duruşmalı işlerde bölge adliye mahkemelerinde: İnceleme raporu veya Yargıtay tetkik hâkiminin raporu üyelere açıklanmadan önce
- Diğer hâllerde: İnceleme başlamadan önce
2.2 Sonradan Ortaya Çıkan Sebepler
- Duruşma veya inceleme sırasında yeni bir ret sebebi ortaya çıkarsa, hâkimin reddi isteği duruşma veya inceleme bitimine kadar yapılabilir.
- Bu istem, ret sebebinin öğrenilmesinden itibaren 7 gün içinde yapılmalıdır.
3. Şüpheli/Sanık ve Mağdur Açısından Reddi İsteme Prosedürü
3.1 Şüpheli/Sanıklar
- Hâkimin tarafsızlığını şüpheye düşüren durumu tespit etmelidir.
- Ret talebi yazılı olarak mahkemeye sunulmalıdır.
- Talep, kanunda belirtilen süreler içinde yapılmalıdır.
- Reddi isteminde bulunurken hukuki gerekçelerin açık ve detaylı şekilde ifade edilmesi önerilir.
Önemli Not: Sürecin doğru yürütülmesi ve hak kaybı yaşanmaması için alanında uzman bir ceza avukatından destek alınması zorunludur.
3.2 Mağdur/Suçtan Zarar Gören/Müştekiler
- Hâkimin tarafsızlığı konusunda şüphe oluştuğunda reddi talep edebilirler.
- Talep yazılı şekilde sunulmalıdır.
- Süreler, duruşma veya inceleme başlangıcı öncesi ile sonradan ortaya çıkan sebepler için 7 günlük süre dikkate alınmalıdır.
- Gerekçeler, delillerle desteklenmeli ve mümkünse hukuki danışmanlık alınmalıdır.
4. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Hâkimin reddi istemi sözlü olarak yapılabilir mi?
Cevap: CMK uygulamasında yazılı başvuru önceliklidir. Sözlü talepler tutanak altına alınabilir, ancak yazılı başvuru hukuki geçerlilik için önemlidir.
Soru 2: Sonradan ortaya çıkan bir ret sebebi için süre ne kadardır?
Cevap: Bu durumda, ret sebebinin öğrenilmesinden itibaren 7 gün içinde yazılı olarak mahkemeye başvurulmalıdır.
Soru 3: Hâkimin reddi kabul edilmezse ne olur?
Cevap: Ret talebinin reddi hâlinde, tarafın itiraz hakkı sınırlıdır. Ancak karara itiraz edilebileceği gibi, dosya başka bir mahkemeye aktarılabilir.
Soru 4: Avukat desteği almak zorunlu mudur?
Cevap: Hukuken zorunlu olmasa da, ret talebinin gerekçelendirilmesi ve sürelerin doğru takip edilmesi için ceza avukatı desteği şiddetle tavsiye edilir.
5. Sonuç ve Öneriler
CMK m.25 kapsamında hâkimin reddi, yargı sürecinde tarafsızlığın korunması açısından kritik bir mekanizmadır. Şüpheli/sanıklar ile mağdur/suçtan zarar görenler, belirtilen süre ve prosedürlere uygun şekilde ret talebinde bulunmalı, taleplerini yazılı ve gerekçeli şekilde sunmalıdır.
Her iki taraf için de, hak kaybını önlemek ve süreci doğru yönetmek adına alanında uzman ceza avukatından profesyonel destek alınması büyük önem taşımaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.