Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri
Madde 56- (1) Çocuklara özgü güvenlik tedbirlerinin neler olduğu ve ne suretle uygulanacakları ilgili kanunda gösterilir.
GEREKÇE:
Çocuklara özgü güvenlik tedbirlerinin nelerden ibaret olduğu ve bunların ne suretle uygulanacağı hususlarında çocuklarla ilgili kanun içeriğinde düzenleme yapılması uygun görülmüştür.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Bu maddenin karşılığı bulunmamaktadır.
AÇIKLAMALAR
TCK’nın 56. Maddesi Kapsamında Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri
Özet
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, ceza sorumluluğu bulunan ya da suç işlediği iddia edilen çocuklara ilişkin ayrıcalıklı hukuki rejimler öngörmektedir. Bu kapsamda, çocuklar için klasik ceza yaptırımlarından ziyade, kişinin topluma kazandırılmasını amaçlayan güvenlik tedbirleri ön plana çıkarılmıştır. TCK’nın 56. maddesi, bu güvenlik tedbirlerini düzenlemekte ve bu konuda özel kanunlara atıf yaparak daha esnek ve bireyselleştirilebilecek bir sistem öngörmektedir. Bu makalede, söz konusu maddenin kapsamı, dayanağı, uygulama alanları ve sorunları detaylı olarak ele alınacaktır.
Anahtar Kelimeler: TCK m. 56, çocuk ceza adaleti, güvenlik tedbirleri, koruyucu tedbirler, bireyselleştirme, ıslah.
Giriş
Ceza adalet sistemi, suç işleyen bireylerin cezalandırılmasını amaçlamakla birlikte, özellikle çocuk failler açısından bu amacı, çocuğun korunması ve topluma kazandırılması ilkeleriyle dengelemek durumundadır. Bu yaklaşım, hem ulusal hukukta hem de uluslararası belgelerde kabul edilmiştir. Çocuğa yönelik suçlara ve suç işleyen çocuklara ilişkin yaklaşım, onarıcı adalet modeliyle uyumludur ve bu nedenle cezalandırmadan ziyade rehabilitasyonu önceler.
TCK m. 56, bu anlayışla çocuklara özgü güvenlik tedbirlerini öngörmekte ve ayrıca özel kanunlara atıf yaparak uygulama alanını çeşitlendirmektedir. Bu maddenin uygulamasında özellikle 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu belirleyici olmaktadır.
I. Hukuki Çerçeve
A. TCK m. 56’nın Metinsel Analizi
TCK m. 56:
“Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri, bu Kanunun ilgili hükümleri saklı kalmak kaydıyla, özel kanunlarda gösterilen esaslara göre uygulanır.”
Bu hücme göre, çocuklara ilişkin güvenlik tedbirleri esas itibariyle TCK dışındaki özel kanunlarla düzenlenir. Bu durum, uygulamada Çocuk Koruma Kanunu’nun çerçevesini zorunlu kılar.
B. Ulusal ve Uluslararası Dayanaklar
- Anayasa m. 41 ve m. 42: Çocuğun korunması ve eğitimi devletin görevidir.
- Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (1989): Çocuğun üstün yararı ilkesini esas alır.
- BM Beijing Kuralları (1985): Çocuk ceza adaletinde temel ilkeler.
- AİHM ve AİHS: Çocuklara ilişkin kararlarda adil yargılanma ve insan onuruna saygı.
II. Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirlerinin Türleri
A. Koruyucu ve Destekleyici Tedbirler (5395 s. ÇKK m. 5)
- Danışmanlık Tedbiri: Psikolojik destek ve rehberlik hizmeti.
- Eğitim Tedbiri: Okul kaydının yapılması ve devamının sağlanması.
- Sağlık Tedbiri: Tedavi, rehabilitasyon ve medikal müdahale.
- Barınma Tedbiri: Aile yanında kalması mümkün olmayan çocuklar için kurum desteği.
B. Tedavi ve Islah Odaklı Güvenlik Tedbirleri
- Sağlık Kurumuna Yerleştirme: Akıl hastalığı, madde bağımlılığı vb. durumlarda.
- Eğitim Kurumuna Yerleştirme: Kapalı veya yarı açık eğitim merkezleri.
- Denetimli Serbestlik: Toplum içinde denetim altında tutma ve izleme.
C. Ceza Yerine Tedbir Uygulaması
TCK m. 31 ve 56’nın birlikte değerlendirilmesiyle, ceza yerine tedbir uygulamasına gidilebilmekte; mahkeme çocuğun cezalandırılması yerine tedbirin daha uygun olduğuna karar verebilmektedir.
III. Uygulama Şartları ve Yargısal Değerlendirme
A. Mahkeme Kararı Şartı
Güvenlik tedbirleri ancak mahkeme kararlıyla uygulanabilir. İlgili kurum ve uzman görüşleri karar aşamasında dikkate alınmalıdır.
B. Bireyselleştirme
Her çocuğun suç işleme nedeni farklıdır. Sosyal inceleme raporları, psikolojik değerlendirmeler ve ailenin durumu dikkate alınarak bireyselleştirme sağlanmalıdır.
C. Denetim ve Gözden Geçirme
Tedbirin uygulaması sürekli denetim altında olmalı; belirli aralıklarla uzmanlarca gözden geçirilmelidir. Gerektiğinde tedbirin niteliği değiştirilebilir ya da sona erdirilebilir.
IV. Uygulamadaki Sorunlar
- Kurumsal Yetersizlik: Uygun kurum ve personel eksikliği, tedbirlerin fiilen uygulanmasını zorlaştırmakta.
- Cezalandırma Eğilimi: Bazı tedbirler, adeta bir ceza gibi algılanmakta; bu da tedbirin ıslah amacına ters düşmektedir.
- Yargı Kararlarının Gerekçesizliği: Tedbir kararlarının gerekçelendirilmesinde yetersizlikler mevcuttur.
V. Değerlendirme ve Sonuç
TCK m. 56, çocuklara ilişkin cezalandırma anlayışının dışına çıkarak, onarıcı adalet ilkeleri doğrultusunda bireyselleştirilmiş tedbir uygulamalarını hedeflemektedir. Ancak bu hedefin tam anlamıyla gerçekleşebilmesi için:
- Tedbir kurumlarının fiziki ve personel altyapısı geliştirilmelidir.
- Yargı mensuplarının çocuk psikolojisi konusunda eğitimi sağlanmalıdır.
- Uygulamalar, çocuğun üstün yararı ışığında sürekli denetlenmelidir.
Sonuç olarak, TCK m. 56’nın etkin ve amacına uygun şekilde işleyebilmesi, bütüncül ve hak temelli bir çocuk adalet sisteminin hayata geçirilmesine bağlıdır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.