Hapis Cezalarının Hesaplanması
Özet
Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında, temel cezanın belirlenmesi ve bu ceza üzerinden takdiri indirimlerin uygulanması ceza hukuku uygulamalarında sıkça tartışılan bir konudur. Özellikle TCK m.62 çerçevesinde yapılan indirimlerin nasıl hesaplanacağı, yıl, ay ve gün bazında ceza belirlenmesinde önemlidir. Bu makalede, temel ceza üzerinden yapılan indirimlerin hesaplanması süreci, mahkeme uygulamaları ve Yargıtay içtihatları ışığında açıklanmıştır. Ayrıca, şüpheli/sanık ve mağdur/müştekilerin hakları ile ceza avukatının rolü vurgulanmıştır.
1. Giriş
Ceza hukuku sisteminde, suçun işlendiği koşullar ve failin kişisel durumu göz önüne alınarak cezanın belirlenmesi esastır. TCK m.61 ve m.62 hükümleri, temel cezanın belirlenmesi ve takdiri indirimlerin uygulanması süreçlerini düzenler. Ancak ceza miktarının yıl, ay ve gün hesabına göre netleştirilmesi sırasında sık sık hesaplama hataları yapılabilmektedir (Aydın, 2021). Bu nedenle, doğru mahsubun yapılması hem sanık lehine hem de adil yargılanma hakkı açısından kritik öneme sahiptir.
2. Temel Ceza ve Takdiri İndirimler
2.1 Temel Ceza
TCK m.61’e göre, bir suçun temel cezası belirlenirken öncelikle suçun kanunda öngörülen alt ve üst sınırları göz önünde bulundurulur. Temel ceza, suçun niteliklerine göre artırılabilir veya azaltılabilir.
2.2 Takdiri İndirimler
TCK m.62, sanığın durumuna bağlı olarak cezada takdiri indirim yapılmasını öngörür. Örneğin, suçun işleniş şekli, sanığın davranışları ve suçtan duyulan pişmanlık dikkate alınarak ceza belirli oranlarda indirilebilir.
Örnek Hesaplama:
- Temel ceza: 2 yıl 6 ay (30 ay)
- İndirim oranı: 1/6
- Hesaplama:
- 2 yıl (24 ay) / 6 = 4 ay indirim
- 6 ay / 6 = 1 ay indirim
- Toplam indirim = 5 ay
- Sonuç ceza = 30 ay – 5 ay = 25 ay → 2 yıl 1 ay
Bu hesaplama yöntemi, TCK m.61/6 ve Yargıtay İçtihadı Birleştirme kararları ile uyumludur (Yargıtay, 1939).
3. Hapis Cezalarının Yıl, Ay ve Gün Hesabı
TCK m.61/6, ceza süresinin gün, ay ve yıl bazında belirlenmesini öngörür.
- 1 gün = 24 saat
- 1 ay = 30 gün
- 1 yıl = resmi takvime göre 365 gün
Bu düzenleme, indirim ve artırmaların doğru hesaplanmasını sağlar. Özellikle takdiri indirimler söz konusu olduğunda, ceza gün ve ay bazında hesaplanmalıdır. Küsuratlı sonuçlarda, sanık lehine işlem yapılması esastır.
4. Uygulamada Mahsup
Mahsup, hüküm kesinleşmeden önce şahsi hürriyeti sınırlayan sürelerin ceza süresinden indirilmesidir. Adli para cezası açısından ise 1 gün = 500 TL olarak hesaplanır (TCK, m.63).
4.1 Örnek Uygulama:
Sanık Erdinç Yazır’a resmî belgede sahtecilik suçundan 2 yıl 6 ay hapis cezası verilmiş ve 1/6 oranında indirim yapılmıştır. Hesaplama sonucu 2 yıl 1 ay hapis cezası belirlenmiştir.
2 yıl 6 ay olarak belirlenen temel ceza üzerinden TCK’nun 62. maddesi uyarınca 1/6 oranında indirim yapıldığında, sonuç cezanın 1 yıl 13 ay hapis cezası mı, yoksa 2 yıl 1 ay hapis cezası mı olacağının belirlenmesine ilişkindir.
İncelenen dosya kapsamından;
Yerel mahkemece yapılan yargılama sonucu sanık Erdinç Yazır’ın resmî belgede sahtecilik suçundan TCK’nun 204/1. maddesi uyarınca takdiren 2 yıl 6 ay hapis cezası ile cezalandırılmasına, aynı Kanunun 62. maddesi gereğince cezasından 1/6 oranında indirim yapılarak sanığın neticeten 2 yıl 1 ay hapis cezası ile cezalandırılmasına karar verildiği anlaşılmaktadır.
TCK’nun “Cezanın belirlenmesi” başlıklı 61. maddesinin 4, 5 ve 6. fıkralarında;
” …
(4) Bir suçun temel şekline nazaran daha ağır veya daha az cezayı gerektiren birden fazla nitelikli hallerin gerçekleşmesi durumunda; temel cezada önce artırma sonra indirme yapılır.
(5) Yukarıdaki fıkralara göre belirlenen ceza üzerinden sırasıyla, teşebbüs, iştirak, zincirleme suç, haksız tahrik, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı ve cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebeplere ilişkin hükümler ile takdiri indirim nedenleri uygulanarak sonuç ceza belirlenir.
(6) Hapis cezasının süresi gün, ay ve yıl hesabıyla belirlenir. Bir gün, yirmidört saat; bir ay, otuz gündür. Yıl, resmi takvime göre hesap edilir. Hapis cezası için bir günün, adli para cezası için bir Türk Lirasının artakalanı hesaba katılmaz ve bu cezalar infaz edilmez…” düzenlemelerine yer verilmiştir.
Buna göre, temel ceza üzerinden varsa önce artırımlar, daha sonra da indirimler yapılarak sonuç ceza belirlenecek, mevcut ceza üzerinden artırma ve indirme oranına göre hesaplanan miktar, bir önceki ceza miktarına eklenecek veya indirilecektir.
TCK’nun 61. maddesinin 6. fıkrası uyarınca cezanın hesaplanmasında hapis cezasının süresi gün, ay ve yıl olarak belirlenecek olup, aynı fıkra gereğince bir gün 24 saat, bir ay 30 gündür. Bir yıl ise resmi takvime göre hesaplanacaktır. Kanunda yıl olarak öngörülen cezalar artırma veya indirme yapılırken gerekirse aya çevrilecek, sonuç ceza yıl ve ay olarak bulunacaktır. Örneğin; 6 yıl hapis cezası 1/6 oranında artırıldığında 7 yıl, 1/2 oranında artırıldığında 9 yıl hapis cezası bulunacaktır. Fakat 1 yıl hapis cezası 1/6 oranında artırıldığında zorunlu olarak aya çevrilerek artırma yapılacak ve sonuç hapis cezası 1 yıl 2 ay olacaktır. 1 yıl 2 ay hapis cezası 1/6 oranında artırıldığında ise bir yılın altıda biri iki ay, iki ayın altıda biri on gün olup sonuç ceza 1 yıl 4 ay 10 gün olarak belirlenecektir. Artırma ve indirme yapılırken sonuç küsüratlı çıktığında sanık lehine davranılacaktır. Örneğin 40 gün hapis cezasının 1/6 oranında artırılmasında cezaya 6 gün eklenecek, aynı oranda indirim yapıldığında ise 7 gün çıkartılacaktır.
Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulunun 13.12.1939 tarih ve 1939/25-58 sayılı kararında; “Seneden aşağı olmak üzere hükmedilen cezaya içtima sebebiyle zam yapılmak icap ettiği takdirde hâsılı cezanın, seneyi tecavüz etse bile ay olarak ifade edilmesi ve bir sene veya daha fazla hükmedilecek cezalara yapılacak artırmada veya bu cezalardan yapılacak eksiltmede artırma ve eksiltme nisbetinin senenin aylara taksimi üzerinden tâyin ve tertip olunması ekseriyetle takarrür etmiştir.” şeklindeki gerekçeyle, bir yılın altında ay olarak belirlenen temel cezanın artırılması halinde, sonuç cezanın yılı aşsa bile ay üzerinden uygulanması gerektiği ifade edilmiştir.
Temel cezanın ay olarak belirlenmesi halinde ise yapılan artırım sonucu bulunan ceza yılı geçse bile yıl olarak ifade edilmeyip ay olarak belirlenecektir. Örneğin; 9 ay hapis cezasının 1/3 oranında artırılması halinde sonuç hapis cezası 12 ay olup 1 yıl değildir. Çünkü 12 ay, 12×30= 360 gündür. Bir yıl ise resmi takvime göre 365 güne tekabül etmektedir. 12 ay yerine 1 yıl hapis cezasına karar verildiğinde sanık, 5 gün fazla cezalandırılmış olacak ve aleyhine bir sonuç doğacaktır.
Nitekim 13.12.1939 gün ve 25-58 sayılı İçtihadı Birleştirme kararında da; bir yıl veya daha fazla olarak hükmedilecek cezalarda yapılacak artırma ve eksiltme oranının, yılın aylara bölünmesi üzerinden hesaplanması ve düzenlenmesi gerektiği belirtilmiştir.
Bu açıklamalar ışığında uyuşmazlık konusu değerlendirildiğinde;
Sanık hakkında resmî belgede sahtecilik suçundan hüküm kurulurken TCK’nun 204/1. maddesi uyarınca 2 yıl 6 ay olarak belirlenen temel hapis cezasından aynı Kanunun 62. maddesi uyarınca 1/6 oranında indirim yapıldığı sırada, 6’ya bölünemeyen 2 yıl hapis cezasının öncelikle 24 aya dönüştürülmesi ve bu miktar üzerinden 1/6 oranında indirim yapılarak bulunan 4 aylık süre ile 6 aylık hapis cezası üzerinden 1/6 oranında indirim yapılması sonucu bulunacak 1 aylık sürenin toplanması, toplama sonucu bulunan 5 aylık sürenin, TCK’nun 61. maddesi uyarınca belirlenen 2 yıl 6 aylık temel hapis cezası üzerinden indirilmesi ve sonuç hapis cezasının 2 yıl 1 ay olarak belirlenmesi gerektiği kabul edilmelidir.
5. Şüpheli/Sanık ve Mağdur Hakları
5.1 Şüpheli/Sanık
- Savunma hakkını kullanmak
- Ceza avukatına başvurmak
- Takdiri indirim ve iyi halden yararlanma talebinde bulunmak
5.2 Mağdur/Müşteki
- Suçtan zarar gördüğünü beyan etme
- Tazminat taleplerini yöneltme
- Hukuki süreçte vekil aracılığıyla takip
Not: Her iki tarafın da alanında uzman bir ceza avukatından danışmanlık alması, hak kayıplarını önlemede kritik öneme sahiptir.
6. Sıkça Sorulan Sorular
S1: Temel ceza üzerinden indirim yapıldığında ceza nasıl hesaplanır?
C1: Öncelikle ceza ay ve gün bazında hesaplanır, takdiri indirim oranı uygulanır, küsurat sanık lehine olacak şekilde yuvarlanır.
S2: 1/6 indirim yapılırken yıl ve ay nasıl hesaplanır?
C2: 1 yıl = 12 ay, ay bazında indirim yapılır. Örneğin, 2 yıl 6 ay ceza 1/6 oranında indirildiğinde, toplam 5 ay indirim yapılır ve sonuç 2 yıl 1 ay olur.
S3: Mahsup süresi nedir?
C3: Hüküm kesinleşmeden önce geçirilen süreler, ceza süresinden düşülür. Adli para cezalarında ise 1 gün 500 TL olarak hesaplanır.
7. Sonuç ve Öneriler
TCK m.61 ve m.62 çerçevesinde ceza hesaplamaları, ay ve gün bazında doğru yapılmalıdır. Hesaplama sırasında yapılacak küçük bir hata, sanık lehine veya aleyhine önemli sonuçlar doğurabilir. Bu nedenle:
- Şüpheli/sanık, hak kaybını önlemek için mutlaka ceza avukatına başvurmalıdır.
- Mağdur/müşteki, tazminat ve suçtan doğan haklarını korumak için hukuki temsilci ile hareket etmelidir.
- Mahkemeler, indirim ve artırma işlemlerini ay ve gün bazında hesaplayarak, sanık lehine sonuç çıkarmalıdır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.