Tercüman bulundurulacak hâller
Madde 202 – (1) Sanık veya mağdur, meramını anlatabilecek ölçüde Türkçe bilmiyorsa; mahkeme tarafından atanan tercüman aracılığıyla duruşmadaki iddia ve savunmaya ilişkin esaslı noktalar tercüme edilir.
(2) Engelli olan sanığa veya mağdura, duruşmadaki iddia ve savunmaya ilişkin esaslı noktalar, anlayabilecekleri biçimde anlatılır.
(3) Birinci ve ikinci fıkra hükümleri, soruşturma evresinde dinlenen şüpheli, mağdur veya tanıklar hakkında da uygulanır. Bu evrede tercüman, hâkim veya Cumhuriyet savcısı tarafından atanır.[1]
(4) (Ek: 24/1/2013-6411/ 1 md.) Ayrıca sanık;
a) İddianamenin anlatılması,[2]
b) Esas hakkındaki mütalaanın verilmesi,
üzerine sözlü savunmasını, kendisini daha iyi ifade edebileceğini beyan ettiği başka bir dilde yapabilir. Bu durumda tercüme hizmetleri, beşinci fıkra uyarınca oluşturulan listeden, sanığın seçeceği tercüman tarafından yerine getirilir. Bu tercümanın giderleri Devlet Hazinesince karşılanmaz. Bu imkân, yargılamanın sürüncemede bırakılması amacına yönelik olarak kötüye kullanılamaz.
(5) (Ek: 24/1/2013-6411/ 1 md.) Tercümanlar, il adlî yargı adalet komisyonlarınca her yıl düzenlenen listede yer alan kişiler arasından seçilirler. Cumhuriyet savcıları ve hâkimler yalnız bulundukları il bakımından oluşturulmuş listelerden değil, diğer illerde oluşturulmuş listelerden de tercüman seçebilirler. Bu listelerin düzenlenmesine ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir.
Ceza Muhakemesinde Tercüman Bulundurulması
Özet
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 202. maddesi, sanık, şüpheli ve mağdurların duruşma ve soruşturma sırasında kendilerini doğru ifade edebilmeleri için tercüman bulundurulmasını düzenler. Bu makalede, madde kapsamında tercüman atanması, tercüman seçim kriterleri, şüpheli/sanık ve mağdurların hakları, uygulamada dikkat edilmesi gereken hususlar ve yargılama sürecinde alanında uzman ceza avukatlarından destek alınmasının önemi ele alınmaktadır.
1. Tercüman Bulundurulmasının Amacı ve Kapsamı
CMK m.202, temel olarak iki amaç taşır:
- Dil engelini aşmak: Sanık veya mağdurun Türkçe bilmeme durumunda, duruşmadaki iddia ve savunma hususlarını anlayabilmesini sağlamak.
- Engellilik durumunu dikkate almak: Engelli bireylerin duruşma ve soruşturma sürecinde iddia ve savunmayı anlayacak şekilde bilgilendirilmeleri.
Madde kapsamında tercüman sadece duruşmalarda değil, soruşturma evresinde de atanabilir ve tercüman atanması hâkim veya Cumhuriyet savcısının yetkisindedir (CMK m.202/3).
2. Şüpheli ve Sanıklar İçin Tercüman Hakları
- Duruşmada ifade özgürlüğü: Sanık, iddianamenin anlatılması veya esas hakkındaki mütalaanın verilmesi aşamasında, kendisini daha iyi ifade edebileceği başka bir dilde sözlü savunma yapabilir (CMK m.202/4).
- Tercüman seçimi: Sanığın seçtiği tercüman, il adlî yargı adalet komisyonlarının hazırladığı listeden seçilebilir; ancak giderler Devlet Hazinesince karşılanmaz.
- Kötüye kullanımın önlenmesi: Bu hak, yargılamayı sürüncemede bırakmak amacıyla kötüye kullanılamaz.
Uyarı: Sanığın bu hakkını kullanabilmesi için tercüman seçimi ve tercümenin atanması süreci, uzman bir ceza avukatının rehberliğinde yürütülmelidir.
3. Mağdurlar ve Suçtan Zarar Görenler İçin Tercüman Hakları
- Anlayabilme hakkı: Mağdur veya suçtan zarar gören kişi, duruşmada iddia ve savunmayı anlayamayacak durumda ise, mahkeme tarafından atanacak tercüman aracılığıyla bilgilendirilir.
- Soruşturma evresinde tercüman: Mağdur, şüpheli veya tanıklar soruşturma aşamasında da tercümandan faydalanabilir (CMK m.202/3).
- Engellilere özel bilgilendirme: Engelli mağdurların veya sanıkların, iddia ve savunma ile ilgili esaslı noktalar, anlayabilecekleri şekilde aktarılır.
4. Tercüman Seçimi ve Listeler
- Yıllık listeler: Her ilde adlî yargı adalet komisyonu tarafından yıllık olarak hazırlanan listelerden seçilir.
- İller arası seçim: Hâkim ve Cumhuriyet savcıları, bulundukları ilin listesinin yanı sıra diğer illerden de tercüman seçebilir.
- Yönetmelik esasları: Listelerin hazırlanması ve seçim süreçlerine ilişkin usul ve esaslar, ilgili yönetmelik ile düzenlenmiştir.
5. Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar
- Tercümanın duruşmaya tarafsız ve doğru şekilde katılması sağlanmalıdır.
- Sanık ve mağdur, tercüman aracılığıyla verilen bilgileri anlayıp anlayamadıklarını her aşamada belirtmelidir.
- Tercüman aracılığıyla yapılan savunma ve anlatımlar, tutanaklara eksiksiz geçirilmelidir.
- Hak ihlallerinin önüne geçmek için ceza avukatları sürecin başından itibaren sürece dahil olmalıdır.
6. Sıkça Sorulan Sorular
Soru 1: Sanık, duruşmada hangi haklarını kendi seçtiği dilde kullanabilir?
Cevap: İddianamenin okunması ve esas hakkındaki mütalaanın verilmesi aşamasında sözlü savunma yapabilir.
Soru 2: Tercüman giderleri kim tarafından karşılanır?
Cevap: Sanık kendi seçtiği tercümanın ücretini karşılamakla yükümlüdür; Devlet Hazinesi ödeme yapmaz.
Soru 3: Mağdur da kendi diliyle ifade verebilir mi?
Cevap: Evet, mahkeme tarafından atanacak tercüman aracılığıyla ifade verilebilir.
Soru 4: Tercüman atanması hangi aşamalarda mümkündür?
Cevap: Hem duruşma hem de soruşturma evresinde mümkündür.
Soru 5: Tercüman seçimi sırasında nelere dikkat edilmelidir?
Cevap: Listede yer alan uzman, tarafsız ve duruşma diline hakim kişilerden seçilmeli, sürecin aksatılmasına izin verilmemelidir.
7. Uzman Avukat Desteğinin Önemi
- Tercüman atanması, sanık ve mağdurlar için hukuki bir hak olmasına rağmen, yanlış uygulamalar hak kayıplarına yol açabilir.
- Alanında uzman bir ceza avukatı, sanık ve mağdurların doğru tercüman seçimi, savunma süreçleri ve yargılama haklarının korunmasında kritik rol oynar.
- Avukat rehberliği, tercüman haklarının kötüye kullanılmasının önüne geçilmesine ve sürecin etkin yürütülmesine yardımcı olur.
[1] 24/1/2013 tarihli ve 6411 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle, bu fıkrada yer alan “Bu madde hükümleri,” ibaresi “Birinci ve ikinci fıkra hükümleri,” şeklinde değiştirilmiştir.
[2] 24/11/2016 tarihli ve 6763 sayılı Kanunun 30 uncu maddesiyle, bu bentte yer alan “okunması” ibaresi “anlatılması” şeklinde değiştirilmiştir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.