Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silâhlı isyan
Madde 313- (1) Halkı, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silahlı bir isyana tahrik eden kimseye onbeş yıldan yirmi yıla kadar hapis cezası verilir. İsyan gerçekleştiğinde, tahrik eden kişi hakkında yirmi yıldan yirmibeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
(2) Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silahlı isyanı idare eden kişi, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası ile cezalandırılır. İsyana katılan diğer kişilere altı yıldan on yıla kadar hapis cezası verilir.
(3) Bir ve ikinci fıkrada tanımlanan suçların, Devletin savaş halinde olmasının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle işlenmesi halinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına hükmolunur.
(4) Bir ve ikinci fıkrada tanımlanan suçların işlenmesi sırasında başka suçların işlenmesi halinde, ayrıca bu suçlardan dolayı ilgili hükümlere göre cezaya hükmolunur.
GEREKÇE:
Madde metninde halkı Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silâhlı isyana tahrik, suç olarak tanımlanmaktadır. Silâhlı isyan, Devlet otoritesini yok etmek amacını ifade eder.
Suçun oluşması bakımından önemli olan husus, halkı “silâhlı olarak” maddî bir fiile kışkırtmaktır.
Suçun oluşması için, isyana tahrik fiili yeterlidir; isyanın gerçekleşmesi şart değildir. Zira maddenin birinci fıkrasının ikinci cümlesinde, yapılan kışkırtma sonucu isyanın gerçekleşmesi hâlinde buna katılanlara ve isyanı idare edenlere verilmesi gerekli cezalar ayrıca gösterilmiştir.
İkinci fıkraya göre, isyana kışkırtan ayrıca buna katılmış veya isyanı idare etmiş ise, artık sadece katılma veya idare etmeden dolayı ceza verilmesi gerekecektir.
Maddenin üçüncü fıkrasında, halkı Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silâhlı isyana tahrik veya silâhlı isyan suçlarının, Devletin savaş hâlinde olmasının sağladığı kolaylıktan yararlanmak suretiyle işlenmesi hâlinde, verilecek ceza belirlenmiştir.
Silâhlı isyan suçunun işlenmesi sırasında kişiler öldürülmüş, yaralanmış ya da kişilerin veya kamu mallarına zarar verilmiş olabilir. Maddenin dördüncü fıkrasında, bu suçlardan dolayı da ayrıca cezaya hükmolunacağı kabul edilmiştir.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 149 – (Değişik: 29/6/1938 – 3531/1 md.)
Her kim Hükümet aleyhine halkı silah veya uyuşturucu yahud boğucu veya yakıcı gazlar veya patlayıcı maddeler kullanmak suretile isyana veya Türkiye ahalisini birbiri aleyhine silahlandırarak mukateleye teşvik eylerse yirmi seneden aşağı olmamak üzere ağır hapis cezasile cezalandırılır.
Eğer bu teşvik neticesi olarak isyan veya kıtal zuhur etmişse buna sebebiyet veren veya asilere kumanda eden kimseler hakkında (Değişik İbare: 14/7/2004 – 5218/1 md.) ağırlaştırılmış müebbet ağır hapis cezası verilir.
Bu cürümlere yalnız iştirak etmiş olanlar altı seneden aşağı olmamak üzere ağır hapis cezasile cezalandırılırlar.
Birinci fıkrada yazılı silahlar ve diğer maddeler yalnız bir yere depo edilmiş olsa dahi isyan silahlı sayılır.
AÇIKLAMALAR
Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine Karşı Silâhlı İsyan Suçu: Hukuki Analiz ve Uygulama Rehberi
Özet
Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetine karşı silâhlı isyan suçu, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 313. maddesinde düzenlenmiştir. Suç, halkı silâhlı isyana tahrik etme, isyanı idare etme veya isyana katılma biçimlerinde ortaya çıkabilir. Bu makalede suçun hukuki nitelikleri, maddi ve manevi unsurları, nitelikli halleri, cezai sorumluluk çerçevesinde ele alınmakta; ayrıca suç isnat edilen kişiler ile mağdurların izlemeleri gereken hukuki yollar detaylandırılmaktadır. Makale, Yargıtay uygulamaları ve akademik literatür ışığında hazırlanmıştır.
1. Giriş
Hükûmete karşı silâhlı isyan suçu, yalnızca bireysel bir suç değil, aynı zamanda devletin siyasi otoritesine yönelik bir saldırıdır. Suçun esas hedefi, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetinin siyasal otoritesini korumaktır. 313. madde, bu suçu “siyasal suç” ve aynı zamanda “terör suçu” niteliğinde kabul ederek, cezai yaptırımlarını ağırlaştırmıştır (TCK, 313; TMK, 3. madde).
2. Hukuki Nitelik ve Korunan Değer
- Siyasal Otoritenin Korunması: Suç, Hükûmetin siyasi ve idari otoritesine yönelik saldırıları önlemeye yöneliktir. Hükûmetin varlığı veya görevlerini yerine getirme kapasitesini doğrudan ortadan kaldırmasa da, siyasi otoriteyi tehdit eden eylemler suç kapsamına girer.
- Soyut Tehlike Suçu: Eylemin isyanı doğrudan başlatması gerekmez; tahrik fiilinin potansiyel tehlike yaratması yeterlidir.
- Terör Suçu Niteliği: 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu uyarınca, suç terör suçları kapsamına girer; soruşturma ve kovuşturma özel yetkili ağır ceza mahkemeleri aracılığıyla yürütülür.
3. Suçun Maddi Unsurları
3.1 Fail
Suç, herhangi bir kişi tarafından işlenebilir; failin özel bir sıfat veya görevle sınırlı olması gerekmez. Hedef, Hükûmetin siyasi otoritesidir; bu nedenle suçun mağduru gerçek kişilerden ziyade devletin siyasi varlığıdır. Araç suçlar kapsamında zarar gören kişiler ise fiili doğrudan deneyimleyen bireylerdir.
3.2 Fiil
3.2.1 Halkı Silâhlı İsyana Tahrik Etme (TCK 313/1)
- Hareket: Halkın Hükûmete karşı silâhlı isyana katılması için kışkırtma.
- Elverişlilik: Fiilin silahlı isyana yol açabilecek nitelikte olması gerekir. Konuşmalar, basın yayın veya örgütlü eylemler bu kapsama girebilir.
- Nitelikli Hâl: Tahrik sonucu isyanın gerçekleşmesi halinde ceza artırılır.
3.2.2 Silâhlı İsyanı İdare Etme (TCK 313/2-1.c)
- İsyanın planlanması, silah temini ve yönetimi gibi faaliyetlerde bulunan kişiler bu suçun failidir.
3.2.3 Silâhlı İsyana Katılma (TCK 313/2-2.c)
- İsyana katılan herkes, silahlı olmasa bile suçun faili sayılır. Önemli olan, eylemin silahlı isyan vasfında olmasıdır.
3.2.4 Savaş Halinden Yararlanma (TCK 313/3)
- Devletin savaş hâlinde olduğu durumlarda, suçun işlenmesi cezayı artıran nitelikli haldir.
3.2.5 Başka Suçların İşlenmesi (TCK 313/4)
- Yaralama, öldürme, malvarlığına zarar gibi eylemler araç suç olarak ayrıca cezalandırılır.
4. Hukuka Aykırılık
Suç, anayasal ve demokratik yollarla kurulmuş Hükûmete karşı işlendiğinden hukuka aykırıdır. Meşruiyet kaybı veya politik itiraz gerekçesi, savunma olarak kabul edilmez. Bu suçun oluşumu, mevcut hukuki düzenin reddi ve saldırısı anlamına gelir.
5. Manevi Unsur
Suç kasıtlı olarak işlenir; taksirle işlenmesi mümkün değildir. Failin eylemi bilerek ve isteyerek gerçekleştirmesi gerekir.
6. Suçun Farklı Görünüm Biçimleri
6.1 Teşebbüs
- Tahrik fiili netice doğurmadan son bulursa teşebbüs aşamasında kalır.
- İsyanı idare etme veya katılma, eylemin başladığı anda tamamlanmış kabul edilir.
6.2 İştirak
- Suçta müşterek fail veya yardım edenler, TCK 37-40 hükümlerine göre sorumlu tutulur.
- Hazırlık aşamasında ihmali davranışla suça katkı sağlayanlar da iştirak kapsamına girer.
6.3 İçtima
- Suç, 309. madde ile içtima oluşturabilir; yani isyan amacı Anayasal düzeni ihlal etmeyi hedefliyorsa, her iki suçtan ceza verilebilir.
7. Soruşturma ve Görev
- Suçlar, şikayete bağlı olmadan Cumhuriyet başsavcılığı tarafından re’sen soruşturulur.
- Görevli mahkemeler, özel yetkili ağır ceza mahkemeleridir.
- Tutuklama süreleri Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca iki kat uygulanır.
8. Suçtan Etkilenen Taraflar İçin Öneriler
8.1 Suç İsnat Edilen Kişiler
- Hemen alanında uzman bir ceza avukatı ile iletişime geçin.
- Suç isnadının hangi fıkra kapsamında yapıldığını ve delillerin ne olduğunu öğrenin.
- Haklarınızı ihmal etmeyin; adil savunma ve delil sunma hakkınız vardır.
8.2 Mağdur / Müşteki
- Suçun mağduru iseniz resmî makamlara başvurun ve olayları belgeleyin.
- Yaralanma veya malvarlığı zararına ilişkin durumlarda, delil toplama ve tazminat talebi için avukat desteği alın.
9. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Silâhlı isyana tahrik suçunun oluşması için isyanın gerçekleşmesi şart mı?
Cevap: Hayır. Suç, halkı tahrik etmeye elverişli eylemin işlenmesi ile tamamlanır. Neticenin gerçekleşmesi cezanın artırılmasına yol açar.
S2: İsyana katılan herkes silah taşımak zorunda mı?
Cevap: Hayır. Önemli olan eylemin silahlı isyan kapsamında gerçekleşmesi ve katılan kişinin eyleme destek sağlamasıdır.
S3: Savaş döneminde işlenen eylemlerin cezası farklı mı?
Cevap: Evet. Devletin savaş hâlinde olmasının sağladığı kolaylıktan yararlanılması cezayı artıran nitelikli haldir.
S4: Hazırlık hareketleri suç sayılır mı?
Cevap: Hazırlık hareketleri doğrudan suç oluşturmaz; ancak 315 veya 316. maddelerde düzenlenen araç suçlar oluşabilir.
10. Sonuç
TCK 313, Türkiye Cumhuriyeti Hükûmetinin siyasi otoritesini ve devletin varlığını koruma amacıyla düzenlenmiş önemli bir suç maddesidir. Suçun işlenmesi halinde ağır cezalar öngörülmüş, teşebbüs, iştirak ve nitelikli halleri detaylı biçimde tanımlanmıştır. Suç isnadına maruz kalan kişiler ve mağdurlar için uzman ceza avukatı desteği almak, hukuki hakların korunması ve etkin savunma için zorunludur.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.