Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti
Madde 188- (1) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
(2) Uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı fiilinin diğer ülke açısından ithal olarak nitelendirilmesi dolayısıyla bu ülkede yapılan yargılama sonucunda hükmolunan cezanın infaz edilen kısmı, Türkiye’de uyuşturucu veya uyarıcı madde ihracı dolayısıyla yapılacak yargılama sonucunda hükmolunan cezadan mahsup edilir.
(3) Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak ülke içinde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden, depolayan, satın alan, kabul eden, bulunduran kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır. (Ek cümle: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Ancak, uyuşturucu veya uyarıcı madde verilen veya satılan kişinin çocuk olması hâlinde, veren veya satan kişiye verilecek hapis cezası on beş yıldan az olamaz.
(4) (Değişik: 27/3/2015-6638/11 md.) a) Yukarıdaki fıkralarda belirtilen uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin eroin, kokain, morfin, bazmorfin, sentetik kannabinoid ve türevleri, sentetik katinon ve türevleri, sentetik opioid ve türevleri veya amfetamin ve türevleri olması,[78]
b) Üçüncü fıkradaki fiillerin; okul, yurt, hastane, kışla veya ibadethane gibi tedavi, eğitim, askerî ve sosyal amaçla toplu bulunulan bina ve tesisler ile bunların varsa çevre duvarı, tel örgü veya benzeri engel veya işaretlerle belirlenen sınırlarına iki yüz metreden yakın mesafe içindeki umumi veya umuma açık yerlerde işlenmesi,
hâlinde verilecek ceza yarı oranında artırılır.
(5) (Değişik: 18/6/2014 – 6545/66 md.) Yukarıdaki fıkralarda gösterilen suçların, üç veya daha fazla kişi tarafından birlikte işlenmesi hâlinde verilecek ceza yarı oranında, suç işlemek için teşkil edilmiş bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi hâlinde, verilecek ceza bir kat artırılır.
(6) Üretimi resmi makamların iznine veya satışı yetkili tabip tarafından düzenlenen reçeteye bağlı olan ve uyuşturucu veya uyarıcı madde etkisi doğuran her türlü madde açısından da yukarıdaki fıkralar hükümleri uygulanır. (Ek cümle: 29/6/2005 – 5377/22 md.) Ancak, verilecek ceza yarısına kadar indirilebilir.
(7) Uyuşturucu veya uyarıcı etki doğurmamakla birlikte, uyuşturucu veya uyarıcı madde üretiminde kullanılan ve ithal veya imali resmi makamların iznine bağlı olan maddeyi ülkeye ithal eden, imal eden, satan, satın alan, sevk eden, nakleden, depolayan veya ihraç eden kişi, sekiz yıldan az olmamak üzere hapis ve bin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
(8) Bu maddede tanımlanan suçların tabip, diş tabibi, eczacı, kimyager, veteriner, sağlık memuru, laborant, ebe, hemşire, diş teknisyeni, hastabakıcı, sağlık hizmeti veren, kimyacılıkla veya ecza ticareti ile iştigal eden kişi tarafından işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde İmal Suçu: Hukuki ve Teknik Boyutları
Giriş
Uyuşturucu ve uyarıcı madde imal suçu, hem uluslararası sözleşmeler hem de Türk Ceza Kanunu (TCK) kapsamında ağır yaptırımlarla düzenlenen kritik bir suç tipidir. Bu makalede, 5237 sayılı TCK’nın 188. maddesinin 1. fıkrasında yer alan uyuşturucu ve uyarıcı madde imal etme fiilinin kapsamı, hareket unsuru, ilgili yargı kararları ve Adli Tıp Kurumu raporlarının önemi ayrıntılı olarak ele alınacaktır.
1. Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde İmalinin Kavramsal Çerçevesi
1.1 Uluslararası ve Ulusal Tanımlar
Türkiye’nin de taraf olduğu 1961 Tek Sözleşmesi‘nin 1. maddesine göre, “imal” kavramı, istihsal işlemleri hariç, uyuşturucu madde elde edilmesini sağlayan tüm işlemleri kapsamaktadır. Bu kapsamda, mevcut uyuşturucu maddelerin arıtılması ve başka uyuşturucu maddelere dönüştürülmesi de “imal” olarak kabul edilir (United Nations, 1961).
İstihsal ise afyon, koka yaprağı, kenevir gibi bitkilerin toplanması işlemini ifade eder ve TCK kapsamında ayrı bir suç teşkil eder.
1.2 Doktrinsel Tanım ve Tartışmalar
Doktrinde “imal”, iki veya daha fazla farklı maddenin kimyasal reaksiyon yoluyla birleştirilmesiyle, yeni ve TCK anlamında uyuşturucu özelliği bulunan bir maddenin elde edilmesi; var olan uyuşturucu maddenin başka bir uyuşturucuya dönüştürülmesi veya saflığının artırılması anlamına gelir (İçel, 2020).
Bazı yazarlar tarım yoluyla yetiştirmenin de imal kapsamında olması gerektiğini savunsa da, Yargıtay bu görüşü kabul etmemekte ve bitkisel yetiştirmenin ayrı suç kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini belirtmektedir.
2. İmal Hareket Unsuru ve Türleri
2.1 İmalin Üç Temel Biçimi
İmal fiili üç ana türde gerçekleşir:
- Yeni uyuşturucu maddenin kimyasal tepkimeyle üretimi: Kimyasal işlemle, özelliği olmayan maddelerden uyuşturucu madde elde edilmesi.
- Dönüştürme: Doğal ya da yapay yolla elde edilmiş uyuşturucunun, başka bir uyuşturucu maddeye dönüştürülmesi.
- Arıtma: Damıtma, flotosyon veya elektroliz gibi işlemlerle safsızlıkların ayrıştırılarak uyuşturucu maddenin saflığının artırılması.
2.2 İmal Kapsamına Girmeyen İşlemler
Maddenin doğal niteliğini değiştirmeyen işlemler, örneğin kurutma, ufalama, elenme gibi fiziki durum değişiklikleri imal sayılmaz (Kaya, 2021). Özellikle kenevir yapraklarının toplanması, kurutulması ve reçinenin çıkarılması üretim kapsamındadır ancak plaka haline getirilmesi veya toz haline getirilmesi ayıklama ve fiziki işlem olarak değerlendirilir.
2.3 Bitkisel Yetiştirme ve İmal Ayrımı
Uyuşturucu maddelerin elde edildiği bitkilerin izinsiz ekimi ayrı bir suçtur. Örneğin, haşhaş ekimi 3298 sayılı Kanun, hint keneviri ekimi ise 2313 sayılı Kanun kapsamında düzenlenmiştir (Çalışkan, 2019).
3. Suçun Tespiti ve Adli Tıp Kurumu Raporları
3.1 Maddelerin Analizi ve Delil Değeri
Uyuşturucu imal suçunda ele geçirilen maddeler ve kullanılan araçlar Adli Tıp Kurumu’na gönderilerek, maddenin imal işlemine uygunluğu bilimsel olarak tespit edilir. Bu tespitler failin hukuki sorumluluğunun belirlenmesinde esas teşkil eder (Adalet Bakanlığı Ceza İşleri Genel Müdürlüğü, 2007).
3.2 Tamamlanmamış İmal ve Teşebbüs
Failin imal sürecini tamamlayamaması halinde, “suç teşebbüsü” hükümleri uygulanır. Örneğin, eroin imalatı için elverişli maddelerin ele geçirilmesi ve henüz tamamlanmamış imal durumunda fail, imale teşebbüs suçundan yargılanabilir. Bu durumda ayrıca tamamlanmış nakletme suçu da varsa, bu iki suçun cezası karşılaştırılarak ağır olanı uygulanır (TCK m.44).
4. Türk Ceza Kanunu’nda Uyuşturucu İmal Suçu ve Cezai Yaptırımlar
TCK Madde 188/1:
Uyuşturucu veya uyarıcı maddeleri ruhsatsız veya ruhsata aykırı olarak imal, ithal veya ihraç eden kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis ve ikibin günden yirmibin güne kadar adlî para cezası ile cezalandırılır.
Bu ağır yaptırım, uyuşturucu imal suçunun toplumsal ve bireysel zararlarını önlemek amacıyla caydırıcı biçimde düzenlendiğini göstermektedir (TCK, 2004).
5. Sonuç ve Öneriler
Uyuşturucu madde imal suçu, teknik karmaşıklığı ve geniş kapsamı nedeniyle ceza hukukunda özel dikkat gerektirir. İmal fiilinin tanımı ve kapsamı, yargı kararları ve bilimsel raporlar ışığında doğru şekilde tespit edilmelidir. Bu süreçte Adli Tıp Kurumu’nun laboratuvar analizleri kritik öneme sahiptir. Ayrıca, suçun oluşup oluşmadığı, tamamlanmış veya teşebbüs aşamasında kalıp kalmadığı net olarak ortaya konmalıdır. Mevcut mevzuat ve yargı içtihatları doğrultusunda, failin hukuki durumu hassasiyetle değerlendirilmelidir.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Uyuşturucu madde “imal” ile “istihsal” arasındaki fark nedir?
C: İmal, kimyasal işlemlerle uyuşturucu madde elde edilmesi veya dönüştürülmesi iken, istihsal bitkilerden doğrudan uyuşturucu madde elde edilmesi (örneğin kenevir yapraklarının toplanması)dır.
S2: Maddenin sadece kurutulması veya toz haline getirilmesi imal sayılır mı?
C: Hayır, bu işlemler fiziki durum değişikliği olup, imal kapsamında değerlendirilmez.
S3: Fail imal işlemini tamamlamadan yakalanırsa nasıl cezalandırılır?
C: Teşebbüs aşamasında ise eksik teşebbüs hükümleri uygulanır, ayrıca nakletme suçu varsa o da ayrı olarak değerlendirilir.
S4: Adli Tıp Kurumu raporu suçun tespitinde nasıl rol oynar?
C: Rapor, maddelerin imal işlemine uygunluğunu bilimsel olarak belirler; imal gerçekleşmişse suçun tamamlandığı kabul edilir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.
