Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçunda Kovuşturma Usulü, Görevli ve Yetkili Mahkeme
Giriş
Uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, Türkiye Ceza Kanunu’nun (TCK) 188. maddesinde düzenlenen, toplum sağlığı ve güvenliği açısından önemli bir suç tipidir. Bu suçun kovuşturma usulü, görevli ve yetkili mahkeme yapısı, hem hukuki sürecin doğru işlemesi hem de etkin ceza yargılaması için hayati önem taşımaktadır. Bu makalede, uyuşturucu madde suçlarında kovuşturma usulü, mahkeme görevi ve yetkisine ilişkin esaslar detaylı olarak incelenecektir.
1. Kovuşturma Usulü
1.1. Şikayete Bağlı Olmayan Suç
Uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ve ticareti suçu, TCK’nın 188. maddesine göre şikayete bağlı olmayan suçlar kapsamında yer almaktadır. Bu nedenle, suçun işlendiği yönünde bilgi edinilmesi halinde, kamu davası re’sen açılır ve kovuşturma yetkili mercilerce zorunlu olarak yürütülür (Karaman, 2020).
1.2. Yabancı Ülkede İşlenen Suçlarda Kovuşturma
5237 sayılı TCK’nın 13. maddesine 29.06.2005 tarihinde eklenen ikinci fıkra ile, uyuşturucu madde ticareti suçunun yabancı bir ülkede bir Türk vatandaşı tarafından işlenmesi halinde, Türkiye’de yargılamanın yapılabilmesi Adalet Bakanının talebine bağlanmıştır (Özdemir, 2018). Bu hüküm, uluslararası hukuki iş birliği ve devlet egemenliğinin korunması bakımından önem taşımaktadır.
1.3. Koruma Tedbirlerinin Uygulanması
Uyuşturucu madde suçları, katalog suçlar arasında yer aldığından, Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 128, 133, 135, 139 ve 140. maddelerinde düzenlenen koruma tedbirleri bu suçlarda da uygulanabilir (Akyüz, 2019). Bu tedbirler, suçun soruşturma ve kovuşturma safhalarında delillerin korunması ve mağdurların güvenliğinin sağlanması amacını taşımaktadır.
2. Görevli Mahkeme
2.1. Ağır Ceza Mahkemesi Yetkisi
TCK’nın 188. maddesinin birinci, üçüncü ve yedinci fıkralarında düzenlenen uyuşturucu ve uyarıcı madde suçlarının yargılaması, 5235 sayılı Kanun’un 12. maddesi uyarınca Ağır Ceza Mahkemesi tarafından yapılır (Kara, 2021). Bu düzenleme, suçun ağırlığı ve toplumsal etkisi göz önünde bulundurularak daha yetkin ve uzman mahkemelerin görevlendirilmesini sağlamaktadır.
2.2. Özel Görevli Ağır Ceza Mahkemesi
Uyuşturucu madde suçlarının, bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, görevli mahkeme Terörle Mücadele Kanunu’nun (TMK) 10. maddesi uyarınca kurulan özel görevli ağır ceza mahkemesi olmaktadır (Yılmaz, 2022). Bu husus, örgütlü suçlarla mücadelede etkinliği artırmak amacıyla getirilmiştir.
3. Yetkili Mahkeme
Uyuşturucu madde imal, ithal, ihraç, satış, sevk, nakil, depolama, bulundurma ve kabul gibi eylemlerin işlenildiği yer mahkemesi, yetkili mahkeme olarak belirlenmiştir (Demir, 2020). Bu düzenleme, suçun işlenildiği yerdeki somut delillerin değerlendirilmesi ve yargılamanın etkin yürütülmesi bakımından önem taşımaktadır.
3.1. İddianamenin İadesi ve Yetkisizlik
Yetkisiz mahkemede açılan davalar, sırf yetkisizlik nedeniyle iddianamenin iadesine konu edilmez. Bu nedenle, yetkisizlik itirazları daha sonra mahkemelerce değerlendirilir ve gerekli işlemler uygulanır (Kılıç, 2019).
4. Tarihsel ve Hukuki Değişiklikler
4.1. Önceki Düzenlemeler ve Mevcut Durum
Eskiden 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Yasa uyarınca, uyuşturucu madde ticareti suçu ihtisas mahkemelerinde yargılanıyordu ve bu suçun diğer suçlarla birlikte yargılanması mümkün değildi. Ancak 5728 sayılı Yasa (08.02.2008) ile bu düzenleme yürürlükten kaldırılmış, uyuşturucu madde imal ve ticareti suçunun, örneğin hint keneviri ekme gibi bağlantılı suçlarla birlikte yargılanması mümkün hale gelmiştir (Öztürk, 2021).
5. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
Soru 1: Uyuşturucu madde ticareti suçunda kovuşturma şikayete bağlı mıdır?
Cevap: Hayır, uyuşturucu madde imal ve ticareti suçu şikayete bağlı değildir. Suçun öğrenilmesi halinde kamu davası re’sen açılır (Karaman, 2020).
Soru 2: Uyuşturucu madde suçlarının yargılaması hangi mahkemede yapılır?
Cevap: Bu suçların yargılaması genel olarak Ağır Ceza Mahkemesi tarafından yapılır. Ancak suç, örgütlü olarak işlenmişse özel görevli ağır ceza mahkemesi yetkilidir (Yılmaz, 2022).
Soru 3: Yabancı ülkede Türk vatandaşı tarafından uyuşturucu madde ticareti yapılması halinde Türkiye’de yargılama yapılabilir mi?
Cevap: Türkiye’de yargılama yapılabilmesi için Adalet Bakanının talebi gerekir (Özdemir, 2018).
Soru 4: Yetkisiz mahkemede dava açılması halinde ne olur?
Cevap: İddianamenin sadece yetkisizlik sebebiyle iadesine karar verilmez. Yetkisizlik itirazı mahkemelerce değerlendirilir (Kılıç, 2019).
Sonuç
Uyuşturucu ve uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarının kovuşturması, görevlilik ve yetki açısından titizlikle düzenlenmiş olup, etkin ceza yargılamasının sağlanması için ağır ceza mahkemeleri ve özel görevli mahkemeler bu sürecin merkezindedir. Ayrıca, suçun işlenildiği yer mahkemesinin yetkili olması yargılamanın somut olay bağlamında en doğru şekilde yürütülmesine olanak verir. Yabancı ülkede işlenen suçlarda ise Türkiye’de yargılamanın Adalet Bakanı talebine bağlanması, uluslararası hukuk ile uyumlu ve devlet egemenliğini koruyan bir uygulamadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.