Uyuşturucu ve Uyarıcı Madde Ticareti Suçunda Temel Cezanın Tespitinde Esas Alınacak Ölçütler ve Tekerrür
Giriş
Uyuşturucu ve uyarıcı madde ticareti suçu, Türkiye ceza hukukunda toplum sağlığı ve kamu düzeni açısından büyük tehlike arz eden suç tiplerinden biridir. Bu nedenle, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 61. maddesi uyarınca temel cezanın tayininde failin kişisel durumu ve suçun özellikleri titizlikle değerlendirilir. Ayrıca, tekerrür hükümleri çerçevesinde failin önceki mahkumiyetleri ceza miktarını artırabilir. Bu makalede, uyuşturucu madde ticareti suçu özelinde temel ceza belirleme ölçütleri ve tekerrür uygulamaları yargı kararları ışığında incelenecektir.
1. Temel Cezanın Tespitinde Esas Alınacak Ölçütler
1.1. 5237 Sayılı TCK’nın 61. Maddesi Kapsamında Hâkim Takdir Yetkisi
TCK’nın 61. maddesi, hâkime suçun işleniş biçimi, kullanılan araçlar, işleniş zamanı ve yeri, suç konusunun önemi ve failin kastının yoğunluğu gibi unsurları değerlendirerek cezanın alt ve üst sınırları arasında takdir yetkisi tanır (TBMM, 2004). Uyuşturucu madde ticareti suçunda da bu unsurlar cezanın belirlenmesinde belirleyicidir.
1.2. Suçun Niteliği ve Failin Suç Kastı
Uyuşturucu ticareti suçu, toplumun fiziksel ve ruhsal sağlığını doğrudan tehdit ettiği için ağırlaştırılmış cezai yaptırımlar gerektirir (Özkan, 2018). Failin kastının yoğunluğu, suçun örgütlü işlenip işlenmediği, suça konu uyuşturucu maddenin türü, miktarı ve saflık oranı temel cezanın tespitinde önemlidir.
1.3. Failin Kişilik Özellikleri ve Sosyal Davranışları
Failin önceki sabıka durumu, fiilden sonraki tutumu (örneğin teslim olması ya da kaçması), sosyal ilişkileri ve suç işleme biçimi, temel cezanın belirlenmesinde dikkate alınır (Demir, 2020). Uzun süreli kaçaklık durumu cezayı artırabilirken, teslimiyet ve pişmanlık indirime yol açabilir.
1.4. Suçun İşleniş Biçimi ve Kullanılan Araçlar
Uyuşturucu maddelerin paketlenmesi, satışa hazır halde bulunması, hassas terazi ve ambalaj malzemelerinin ele geçirilmesi gibi faktörler, failin ticaret amacıyla hareket ettiğine dair delil sayılır ve cezanın artırılmasına neden olur (Kaya, 2019).
2. Yargıtay ve Anayasal Denetim Kapsamında Ceza Gerekçesi
Yargıtay, 2709 sayılı Anayasa’nın 141/3 ve 5271 sayılı CMK’nın 34/1 maddeleri uyarınca, hâkimin ceza tayininde gerekçesinin yasal, yeterli ve ayrıntılı olmasını zorunlu kılar. Bu gerekçe;
- Suçun işleniş biçimi,
- Kullanılan araçlar,
- Zaman ve yer,
- Suç konusunun önemi ve failin kastı,
- Meydana gelen zarar ve failin saikini açıklamalıdır.
Böylece karar hem aydınlatılır hem de keyfiyet engellenir.
3. Orantılılık İlkesi ve Ceza Adaleti
TCK’nın 3/1. maddesindeki orantılılık ilkesi, ceza ve suç ağırlığı arasında makul bir denge kurulmasını sağlar (Erdoğan, 2019). Uyuşturucu madde ticaretinde, cezanın suçun toplumsal tehlikesine ve failin kusur derecesine göre belirlenmesi esastır.
4. Tekerrür Uygulaması
4.1. Tekerrürün Esasları
Tekerrür, failin daha önce almış olduğu mahkumiyetlerin, ceza tayininde dikkate alınarak artırılmasıdır. Ancak Yargıtay uygulamasına göre, önceki mahkumiyetlerden sadece cezası en ağır olan esas alınır; cezaların toplamı değil.
4.2. Uyarlama Kararlarının Önemi
Yargıtay, önceki mahkumiyetin uyarlama kararının olup olmadığını sorgular. Uyarlama kararı var ise getirilip incelenir; yoksa mahkemeden talep edilmesi gerekir. Bu incelemenin sonucu, TCK’nın 58. maddesinin uygulanıp uygulanmayacağına karar vermede belirleyicidir .
4.3. Kullanmak İçin Uyuşturucu Madde Bulundurma Suçunun Tekerrür Kapsamı Dışında Kalması
Uyuşturucu madde kullanmak için bulundurma suçu, 5560 sayılı Kanunla değişen TCK 191. maddesinde dava düşmesi seçeneği bulunduğundan tekerrür kapsamında değerlendirilmez.
5. Sonuç
Uyuşturucu ve uyarıcı madde ticareti suçunda temel cezanın tayininde TCK’nın 61. maddesi kapsamındaki ölçütler ayrıntılı şekilde değerlendirilmelidir. Failin kastı, suçun işleniş biçimi, maddelerin niteliği ve miktarı ile failin kişisel durumu göz önünde bulundurulmalıdır. Tekerrür uygulamasında ise önceki mahkumiyetlerin niteliği ve uyarlama kararlarının varlığı titizlikle incelenmelidir. Bu yaklaşımlar, ceza adaletinin sağlanması ve toplumun korunması açısından hayati önem taşımaktadır.
Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Uyuşturucu madde ticaretinde temel cezanın belirlenmesinde hangi faktörler önceliklidir?
Cevap: Suçun işleniş biçimi, failin kastının yoğunluğu, uyuşturucu maddenin türü, miktarı, saflık oranı, suç sonrası failin tutumu ve sosyal çevresi temel ceza belirlemede önceliklidir.
S2: Hâkim ceza tayininde hangi ölçütlere dikkat etmelidir?
Cevap: Hâkim, TCK’nın 61. maddesinde sayılan unsurların tümünü gözetmeli, cezanın suç ağırlığı ile orantılı olmasını sağlamalı, gerekçelerini açık ve somut şekilde belirtmelidir.
S3: Tekerrürde cezalar nasıl dikkate alınır?
Cevap: Tekerrüre esas alınacak mahkumiyetlerden sadece cezası en ağır olan dikkate alınır; farklı cezaların toplamı esas alınmaz.
S4: Uyuşturucu madde kullanmak için bulundurma suçu tekerrüre dahil edilir mi?
Cevap: Hayır. Bu suç dava düşmesi seçeneği taşıdığından tekerrür kapsamı dışındadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.