Sınır dışı edilme
Madde 59- (Değişik: 31/3/2005 – 5328/1 md.)
(1) İşlediği suç nedeniyle hapis cezasına mahkûm edilen yabancı, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezasının infazına veya koşullu salıverilmesine karar verildikten ve her halde cezasının infazı tamamlandıktan sonra, durumu, sınır dışı işlemleriyle ilgili olarak değerlendirilmek üzere derhal İçişleri Bakanlığına bildirilir.
GEREKÇE:
Madde metninde, bir güvenlik tedbiri olarak sınır dışı edilme düzenlenmiştir.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Bu maddenin karşılığı bulunmamaktadır.
AÇIKLAMALAR
5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nda Yabancıların Sınır Dışı Edilmesi (TCK m. 59)
I. Giriş: Sınır Dışı Etme Kavramı ve Hukuki Niteliği
5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 59. maddesi, Türk vatandaşı olmayan kişilerin işledikleri suçlar nedeniyle mahkûm edilmeleri hâlinde, cezanın infazını takiben sınır dışı edilmelerini bir güvenlik tedbiri olarak düzenlemektedir. Bu hüküm, özellikle yabancı uyruklu hükümlüler bakımından, infaz hukuku ve kamu güvenliği açısından büyük önem arz etmektedir.
Sınır dışı etme, literatürde “bir devletin ülkesinde bulunan yabancıyı, kamu düzeninin korunması gibi nedenlerle ülke dışına çıkarma işlemi” olarak tanımlanır. Bu işlem, devletin egemenlik hakkı çerçevesinde uygulanır.
II. Sınır Dışı Etme ve Geri Verme Kurumları Arasındaki Farklar
Yabancıların sınır dışı edilmesi kurumu, Türk Ceza Kanunu’nun 18. maddesinde yer alan geri verme (iade) müessesesine benzemekle birlikte, hukuki nitelik ve uygulama bakımından önemli farklar barındırır:
- Talep Eden Devlet: Geri vermede yabancının iadesi için talepte bulunan bir devlet vardır. Oysa sınır dışı etmede herhangi bir devlet talebi söz konusu değildir.
- Yargılamanın Amacı: Geri verme, yabancının yargılanması veya cezasının infazı amacıyla yapılır. Sınır dışı etme ise cezanın infazı tamamlandıktan sonra, kamu düzeni gözetilerek uygulanır.
- Hedef Ülke: Geri vermede yabancı belirli bir devlete teslim edilirken, sınır dışı etmede kişi dilediği ülkeye gidebilir (gönderileceği ülke, vatandaşı olduğu veya kabul edecek herhangi bir ülke olabilir).
III. TCK m. 59’un Uygulanma Şartları
1. Yabancı Statüsünün Varlığı
TCK m. 59’un uygulanabilmesi için ilgili kişinin Türk vatandaşı olmaması, yani “yabancı” statüsünde bulunması gerekir. Türk hukukunda yabancılık statüsü, 403 sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu uyarınca belirlenir. Aşağıdaki kişiler TCK açısından yabancı sayılır:
- Yabancı devlet vatandaşı kişiler
- Vatansız kişiler
- Mülteciler
- Özel statülü yabancılar
Çifte vatandaşlık durumunda, eğer birey Türk vatandaşlığına da sahipse, bu kişi Türk sayılır ve sınır dışı edilemez. Ancak hiçbir vatandaşlığı Türk olmayan kişi, bu hükmün kapsamına girer.
🔍 Anahtar Kelime: Türk Ceza Kanunu yabancı sınır dışı, çifte vatandaşlık sınır dışı
Not: Hangi tarihteki vatandaşlığın esas alınacağı önemlidir. TCK m. 6’da düzenlenen suçun işlendiği zamandaki statü değil, infaz tarihindeki vatandaşlık dikkate alınmalıdır. Zira hem Anayasa m. 23 hem de AİHS Ek 7 Protokol m. 3 uyarınca, Türk vatandaşı olan bir kişinin sınır dışı edilmesi hukuken mümkün değildir.
2. Yabancıya Hapis Cezası Verilmiş Olması
Sınır dışı edilme kararı, sadece yabancı sanığın hapis cezasına mahkûm edilmesi durumunda gündeme gelir. Cezanın türü bakımından:
- Süreli hapis
- Müebbet hapis
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezaları geçerlidir.
Ancak sadece adli para cezası ya da seçenek yaptırımlara çevrilmiş cezalar söz konusu ise, bu durumda sınır dışı işlemi uygulanamaz.
📌 Örnek: 6 ay hapis cezası almış bir yabancı, cezasını infaz ettikten sonra sınır dışı edilebilir. Fakat aynı ceza adli para cezasına çevrilmişse, sınır dışı edilmesi mümkün değildir.
3. Cezanın İnfaz Edilmiş Olması veya Koşullu Salıverilme
Yabancının sınır dışı edilmesi, ceza infaz edildikten ya da koşullu salıverilmeden sonra gündeme gelir. Hüküm kesinleştikten hemen sonra değil, infaz tamamlandıktan sonra İçişleri Bakanlığı devreye girer. Bu süreçte, idari makamlar kişinin kamu düzenine tehdit oluşturup oluşturmadığını değerlendirir.
⚠️ Önemli Detay: HAGB (Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması) kararı verilmişse, henüz hüküm kesinleşmemiş kabul edildiğinden bu durumda da sınır dışı işlemi başlatılamaz. Ancak denetim süresinde suç tekrar işlenirse, HAGB kararı kaldırılır ve işlem mümkün hale gelir.
IV. Sınır Dışı Etme Süreci ve Usulü
İnfaz sonrası sınır dışı etme işlemleri Cumhuriyet Başsavcılığı tarafından İçişleri Bakanlığı’na bildirilir. Eski düzenlemede mahkeme doğrudan sınır dışı edilmesine karar verebilirken, güncel düzenleme ile bu yetki İçişleri Bakanlığı’na bırakılmıştır.
İçişleri Bakanlığı, kişinin;
- Kişisel özelliklerini
- Suçun niteliğini
- Kamu düzenine etkisini
değerlendirerek sınır dışı edilip edilmeyeceğine karar verir.
🔍 Anahtar Kavramlar:
- Sınır dışı etme İçişleri Bakanlığı yetkisi
- Sınır dışı kararı idari yargı denetimi
Bu yönüyle sınır dışı etme işlemi, ceza hukuku kaynaklı güvenlik tedbiri olma özelliğini yitirip idari nitelikli bir tedbir halini almıştır. Bakanlık kararları idari yargı denetimine tabidir.
V. Sonuç ve Değerlendirme
TCK m. 59 ile düzenlenen sınır dışı etme tedbiri, modern ceza hukukunun bireyin özgürlüğü ile kamu güvenliği arasındaki dengeyi kurmaya çalıştığı önemli bir noktadır. Ancak, uygulamada idari makamların geniş takdir yetkisine sahip olması, hukuki güvenlik ilkesi bakımından bazı tartışmalara yol açmaktadır.
Öneri: Sınır dışı işlemlerinin daha belirli kriterlere bağlanması, keyfiliği önlemek ve temel hakları korumak adına yasal güvence oluşturacaktır.
📌 Sık Aranan Sorular
Yabancı biri Türkiye’de 1 gün hapis cezası alsa sınır dışı edilir mi?
Evet, cezanın süresi önemli değildir. Hapis cezası infaz edildikten sonra sınır dışı edilebilir.
HAGB kararı verilen yabancı sınır dışı edilir mi?
Hayır, hüküm kesinleşmediği için sınır dışı işlemi uygulanmaz. Ancak denetim süresinde yeni suç işlenirse bu mümkün hale gelir.
Sınır dışı kararı nereye itiraz edilir?
İçişleri Bakanlığı’nın sınır dışı kararına karşı idare mahkemelerinde dava açılabilir.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.