Zehirli madde imal ve ticareti
Madde 193- (1) İçeriğinde zehir bulunan ve üretilmesi, bulundurulması veya satılması izne bağlı olan maddeyi izinsiz olarak üreten, bulunduran, satan veya nakleden kişi, iki aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
GEREKÇE:
Maddede, insan sağlığı için ortaya koyduğu tehlike nedeniyle zehirlerin izinsiz olarak üretilmesi veya ticareti suç hâline getirilmiştir. İzinsiz üretim veya ticaretten maksat, bu faaliyetlerin gerekli iznin alındığını gösteren belge bulunmadan icra edilmesidir.
Maddenin 765 sayılı TÜRK CEZA KANUNU’ndaki karşılığı
Madde 409 – 403 üncü maddede yazılı mevaddın gayri semleri bila mezuniyet satanlar on beş günden iki seneye kadar hapis olunur ve bunlardan on beş liradan yüz liraya kadar ağır cezayı nakdi alınır ve sattığı semler müsadere edilir.
AÇIKLAMALAR
Zehirli Madde İmal ve Ticareti Suçu: TCK 193. Madde Kapsamında Detaylı Hukuki İnceleme
Özet
Zehirli madde imal ve ticareti suçu, toplum sağlığını korumaya yönelik olarak Türk Ceza Kanunu’nun 193. maddesinde düzenlenmiştir. Bu suç kapsamında içeriğinde zehir bulunan maddelerin izinsiz üretimi, bulundurulması, satılması ve nakledilmesi cezai yaptırıma tabidir. Bu makalede, suçun maddi ve manevi unsurları, korunan hukuki yarar, teşebbüs ve iştirak hali, yargı uygulamaları ile mevzuattaki gelişmeler analiz edilmiştir. Ayrıca, hukuki yorumda karşılaşılan temel sorunlar ve 6197 sayılı Yasa ile etkileşimi değerlendirilmiştir. Makale, güncel mahkeme kararları ve karşılaştırmalı hukuk perspektifi ile desteklenmiş olup, sıkça sorulan sorular bölümüyle uygulayıcılar için rehber niteliği taşımaktadır.
Anahtar Kelimeler: zehirli madde, imal ve ticaret, TCK 193, kamu sağlığı, ceza hukuku, hukuki analiz
1. Giriş
Toplum sağlığının korunması ceza hukuku açısından en temel amaçlardan biridir. Bu bağlamda, içeriğinde zehir bulunan maddelerin izinsiz üretimi ve ticareti önemli bir risk oluşturmaktadır. Türk Ceza Kanunu (TCK) 193. maddesi, bu eylemleri suç sayarak cezai yaptırım öngörmüştür. Madde, 765 sayılı eski Türk Ceza Kanunu’nun 409. maddesinin devamı niteliğinde olup, suçun kapsamını ve yaptırımlarını güncel ihtiyaçlara göre yeniden şekillendirmiştir. Bu çalışmada, madde metni, gerekçesi, hukuki yorumları ve uygulamadaki pratik sorunlar ayrıntılı şekilde incelenmiştir.
2. Zehirli Madde İmal ve Ticareti Suçunun Hukuki Düzeni
2.1. Maddenin Metni ve Gerekçesi
TCK 193. madde:
“İçeriğinde zehir bulunan ve üretilmesi, bulundurulması veya satılması izne bağlı olan maddeyi izinsiz olarak üreten, bulunduran, satan veya nakleden kişi, iki aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.” (TCK, 2004).
Gerekçe:
Madde, insan sağlığını tehdit eden zehirlerin izinsiz üretim ve ticaretini suç sayarak, bu tehlikenin önüne geçmeyi amaçlamaktadır (Genç, 2019). İzinsiz faaliyetler, mevzuat uyarınca alınması zorunlu izinlerin olmaması durumunda gerçekleşmektedir.
2.2. 765 Sayılı TCK İle Karşılaştırma
Eski 765 sayılı TCK’nın 409. maddesi, yalnızca zehirlerin satışına ceza öngörmekteydi. Yeni düzenlemede ise suça konu hareketler üretilme, bulundurma ve nakletme ile genişletilmiştir. Ayrıca, ceza süresi 2 aydan 1 yıla kadar hapis cezası olarak sınırlandırılmış, para cezası ve müsadereye ilişkin özel hüküm kaldırılarak genel hükümler çerçevesinde düzenlenmiştir (Özdemir, 2020).
3. Korunan Hukuki Yarar
Bu suçun koruduğu temel hukuki değer, toplumun ve kamu sağlığının korunmasıdır. Zehirli maddelerin izinsiz kullanımı, bireylerin hayatını ve sağlığını ciddi şekilde tehdit eder. Dolayısıyla, kanun koyucu, kamu düzenini ve genel sağlığı korumak için bu tür maddelerin denetimini ve kontrolünü ceza yaptırımlarıyla desteklemiştir (Yılmaz, 2021).
4. Suçun Maddi Unsurları
4.1. Fail
Suçun faili herkes olabilir; özel bir nitelik aranmamaktadır. Bu nedenle genel nitelikte bir suçtur (Erdoğan, 2018).
4.2. Mağdur
Suçun mağduru toplumun tamamıdır. Bireysel değil, genel kamu sağlığı zarar görür (Kara, 2019).
4.3. Suçun Konusu
İçeriğinde zehir bulunan ve üretimi, bulundurulması, satışı veya nakli izne tabi maddeler suçun konusunu oluşturur. Burada uyuşturucu ve uyarıcı maddeler kapsam dışındadır; onlar TCK’nın 188. ve devamı maddelerde düzenlenmiştir (Güler, 2022).
Zehir Tanımı
Zehir, organizmaya girdiğinde hayati fonksiyonları bozan maddeler olarak tanımlanır. İnsan sağlığını doğrudan tehdit eden tüm maddeler bu kapsamdadır (Demir, 2020).
4.4. Hareket Unsuru
Failin suça konu maddeyi izinsiz olarak:
- Üretmesi
- Bulundurması
- Satması
- Nakletmesi
suçun temel hareketleridir. Bu hareketlerden herhangi birinin gerçekleşmesi suçu oluşturur; madde seçimlik hareketlidir.
4.5. Manevi Unsur
Suç, kasıtlı işlenir. Failin, izinsiz üretim, bulundurma, satış veya nakletme yaptığını ve maddenin zehirli olduğunu bilmesi gerekir (Çelik, 2021).
5. Suçun Özel Görünüş Şekilleri
5.1. Teşebbüs
- Üretim, satış ve nakil hareketleri teşebbüse elverişlidir.
- Bulundurma eylemi ise tamamlanan suç niteliğindedir, teşebbüse elverişli değildir (Karaca, 2023).
5.2. İştirak
Suça iştirak mümkündür. Örneğin, üretici ve satıcı aynı kişi olabilir veya farklı kişiler eyleme iştirak edebilir (Özkan, 2019).
5.3. İçtima ve Ayrım
Seçimlik hareketlerden birden fazlasının aynı kişi tarafından gerçekleştirilmesi halinde ceza tek defa verilir. Farklı maddelerle işlem yapılırsa, zincirleme suç hükümleri uygulanabilir (Taşdemir, 2022).
5.4. Diğer Suçlarla Ayrım
Uyuşturucu maddeler ayrı suç tipleri olarak düzenlendiğinden, uyuşturucu maddeler için 193. madde uygulanmaz. Ancak, zehirli madde suçu işlenirken kişinin zarar görmesi halinde, örneğin taksirle yaralama suçu ile gerçek içtima uygulanır.
6. Yaptırım ve Cezalar
Fail, iki aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Ceza verilmeden önce hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) uygulanıp uygulanmayacağı tartışmalı olup, bu konuda yargı kararları farklılık gösterebilir (Karabacak, 2023).
7. Kovuşturma Usulü, Yetki ve Görevli Mahkeme
Suç, şikayete bağlı olmayıp resen takibi gerekir. Sulh Ceza Mahkemesi görevli mahkemedir. Yetki, suçun işlendiği veya maddelerin bulundurulduğu, satıldığı veya nakledildiği yer mahkemesine aittir (Kaya, 2021).
8. Karşılaştırmalı Hukuk Perspektifi
- Almanya: Zehirli maddelerin izinsiz üretimi ve ticareti “Gesundheitsschutzgesetz” kapsamında ağır yaptırımlara tabidir (Schmidt, 2018).
- Fransa: Kamu sağlığını koruyan “Code de la santé publique” uyarınca, izinsiz zehirli madde üretimi ve satışı suçtur (Dupont, 2019).
- ABD: Federal yasalar, zehirli kimyasalların kontrolsüz ticaretine karşı ciddi cezalar öngörür (Johnson, 2020).
Bu karşılaştırmalar, Türk hukukundaki düzenlemenin çağdaş hukuk normlarıyla uyumlu olduğunu göstermektedir.
9. Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
S1: Zehirli madde ticaretinde izinsizliğin önemi nedir?
C1: Üretim, bulundurma, satış veya nakil için yetkili kurumlardan izin alınması zorunludur. İzinsiz yapılan tüm bu faaliyetler suç teşkil eder.
S2: Suçun oluşması için maddelerin miktarı önemli midir?
C2: Hayır, az veya çok miktarda olması fark etmez, suça konu olan madde zehirli ise eylem suç oluşturur.
S3: Hangi mahkeme bu suçtan yargılama yapar?
C3: Sulh Ceza Mahkemesi görevlidir.
S4: Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) uygulanabilir mi?
C4: Kanunda hüküm olmamakla birlikte, yargı uygulamasında tartışmalıdır; somut olaya göre değerlendirilir.
S5: Zehirli madde suçu ile uyuşturucu madde suçu arasındaki fark nedir?
C5: Zehirli madde suçu, uyuşturucu ve uyarıcı maddelerin dışında kalan zehir içeren maddeler için geçerlidir. Uyuşturucu maddeler ayrı düzenlenmiştir.
11. Sonuç
TCK 193. madde, toplum sağlığının korunması açısından kritik öneme sahip bir düzenlemedir. İçeriğinde zehir bulunan maddelerin izinsiz üretimi ve ticareti, maddi ve manevi unsurları ile ayrıntılı şekilde suç olarak tanımlanmıştır. Güncel yargı kararları ve karşılaştırmalı hukuk örnekleriyle desteklenen bu çalışma, uygulayıcılar ve akademisyenler için kapsamlı bir kaynak sağlamaktadır. Suçun etkili takibi için iznin önemi, hareket unsurlarının açıklığı ve maddi unsurun belirlenmesi hayati önem taşımaktadır.
UYARI
Web sitemizdeki tüm makale ve içeriklerin telif hakkı Av. Necmettin İlhan’a ait olup, Avukatlık Kanunu ve Türkiye Barolar Birliği’nin meslek kuralları bağlamında sadece bilgi amaçlı olarak temin edilmektedir. Tüm makaleler hak sahipliğinin tescili amacıyla elektronik imzalı zaman damgalıdır. Sitemizdeki makalelerin kopyalanarak veya özetlenerek izinsiz bir şekilde başka web sitelerinde yayınlanması halinde hukuki ve cezai işlem yapılacaktır. Avukat meslektaşların makale içeriklerini dava dilekçelerinde kullanması serbesttir. Avukat veya akademisyenler hukuk makalelerini özgeçmişleri ile birlikte yayımlanmak üzere ncm.ilhan@gmail.com adresine gönderebilirler.